Polonya’nın Türkmenistan Büyükelçisi Rafal Poborski, Business Türkmenistan internet yayınına verdiği röportajda Türkmenistan-Polonya arasındaki ekonomi, ticari ve iş çevreleri ilişkilerin mevcut durumu ve geleceğinden bahsediyor.
Diplomat Rafal Poborski, 2003 yılından beri Polonya Dışişleri Bakanlığı’nda çeşitli görevlerde bulundu. Haziran 2019’da Polonya’nın Türkmenistan ve Azerbaycan Büyükelçisi (İkamet yeri Azerbaycan) görevine atanmadan önce, Polonya Dışişleri Bakanlığı Doğu Departmanı’nda Orta Asya ve Güney Kafkasya’dan Sorumlu Direktör Yardımcısı olarak görev yaptı. Rafal Poborski, Büyükelçilik görevine Ocak 2020’de başladı.
BT: Türkmenistan ile Polonya arasında potansiyel işbirliği alanları nelerdir?
Büyükelçi Rafal Poborski: Polonya ile Türkmenistan arasındaki siyasi ve ticari işbirliği istikrarlı ve dostanedir. Polonya ve Türkmenistan arasındaki ekonomik işbirliğinin ana yönleri, 2015 yılında Aşkabat'ta ülkelerimiz arasında imzalanan Ekonomik İşbirliği Anlaşması'nda tanımlanmıştır. Bu tarihi belge, Polonya-Türkmenistan Hükümetlerarası Ekonomik İşbirliği Komisyonu’nun temelini attı ve yeni ikili ekonomik işbirliği projelerinin geliştirilmesine ve iki ülke arasındaki ticaret ve yatırım işbirliğinin önündeki engellerin kaldırılmasına yardımcı oldu. Temmuz 2019'da Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı'nda iki ülke Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde gerçekleştirilen Türkmenistan-Polonya siyasi istişarelerinde, Türkmenistan-Polonya ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik beklentiler ve karşılıklı ilgi alanları ele alındı. Görüşmede, ikili ticari ve ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesiyle ilgili birçok konunun yanı sıra karşılıklı üst düzey iş gezileri düzenleme olasılığı da masaya yatırıldı. Bununla birlikte, geçtiğimiz yıl COVİD-19 salgının başlaması ve buna bağlı seyahat kısıtlamaları, planlanmış birçok projenin ve iş gezilerinin gerçekleştirilmesine engel oldu. Dünyada devam eden bu durum nedeniyle Türkmenistan'a ilk resmi ziyaretimi gerçekleştiremedim. Salgının hemen öncesinde, Ocak 2020'de Polonya'nın Azerbaycan ve Türkmenistan Büyükelçisi görevine başladım.
Biz Türkmenistan ile birçok alanda işbirliği yapmaya hazırız ve bu, Türkmenistan Milli ekonomisinin çeşitlendirilmesinde önemli fırsatlar doğurabilir. Polonya'nın bir çok konuda zengin deneyimlere sahip ve bunları ortaklarımızla paylaşmaya hazırız. Polonya ekonomisi önemli ölçüde çeşitlendirilmiş, rekabetçi ve yüksek kaliteli ürünleri sunmaktadır. Biz tarım sektöründe, özellikle gıda ürünleri, hammadde, makina ekipmanları ticareti, elektromekanik ve kimya endüstrileri, inşaat, ulaşım, çevre teknolojileri gibi alanlarda işbirliğinin daha da geliştirilmesi için fırsatların olduğunu gözlemliyoruz.
Türkmenistan’a baktığımızda, Polonyalı şirketler sadece yerel pazara değil, Türkmenistan’ın gelecekte bölgedeki pazarlara erişim potansiyelinin bulunduğunu da görüyorlar. Türkmenistan’ın kendine has coğrafi konumu, Polonyalı ihracatçıların yeni pazarlara açılmasını sağlayabilir. Bölgede geliştirilen transit koridorlar, Polonyalı ihracatçılar için daha da elverişli olacaktır. Polonya’nın elverişli coğrafi konumu da Türkmenistanlı üreticiler ve ihracatçıların Avrupa pazarlarına açılmalarına fırsat doğurabilir. Polonya ulaşım ve lojistik şirketleri, söz konusu alanlarda Avrupa Birliği ülkeleri arasında önemli bir konuma sahip olduğu gerçeği unutulmamamalı.
Turizm sektöründe işbirliği de birçok alanda kalkınmayı kolaylaştırabilir. Turizm sektöründeki gelişme, Polonya ekonomisinin gelişiminin önemli bir parçası haline geldi ve bu deneyimler Türkmenistan tarafından başarıyla kullanılabilir.
Polonya, diğer alanlarda zengin deneyimlere sahip ve bu deneyimleri Türkmenistan ile paylaşmaya hazır. Örneğin, orman yönetimi ve at cinsi yetiştiriciliğinde dünyanın ileri gelen ülkelerindendir. 2020 yılında Çekya’nın başkenti Prag’da düzenlenen Avrupa Şampiyonası’nda Polonya’da yetiştirilen atlar 7 yarışın 5’inde 5 altın, 4 gümüş ve 3 bronz madalya kazandılar (Polonya’da yetiştirilen atların yarış performansları 2020 Avrupa Şampiyonası’nı gölgede bıraktı).
Ayrıca Türkmenistan’da yürütülen arkeolojik kazı çalışmaları, Türkmenistan ile Polonya arasındaki kültürel işbirliğinin gelişimine bir örnektir. Polonya-Türkmenistan Ekspedisyon Grubu, 1995 yılından beri Sarahs vahasında Eski Sarahs, Mele Heyran, Kuyruklu Tepe ve Topaz Kale Tepe gibi mekanlarda kazı çalışmalarına devam ediyorlar. Ekspedisyon tarafından yapılan araştırmalara göre, Sarahs ve Tecen ilçelerinde Bronz Çağı’ndan İslam dönemine kadar olan aralıklara ait yaklaşık 150 tarihi eser keşfedildi. Varşova Üniversitesi ile Türkmenistan Kültür Bakanlığı arasında bu alanda gelecek yıllar için işbirliği planı konusunda anlaşma sağladılar.
İki ülke arasındaki işbirliği eğitim alanında da gelişiyor. Örneğin, 2020-2021 eğitim yılı itibariyle 77 Türkmenistanlı öğrenci Polonya üniversitelerinde eğitim alıyor. Türkmenistanlı gençler, Polonya’da bilim portföylerini geliştirme açısından uygun fırsatlar yakaladılar ve AB üyesi Polonya’nın toplumu ve kültürüyle tanıştılar.
BT: Siz Türkmenistan ile Polonya arasındaki karşılıklı ticari işbirliğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Büyükelçi Rafal Poborski: Polonya verilerine göre, 2020 yılında Polonya'dan Türkmenistan'a ihraç edilen malların değeri 30 milyon ABD dolarını aştı (yaklaşık yüzde 20'lik bir artış). Türkmenistan'dan Polonya'ya yapılan ihracat değeri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 320 artarak yaklaşık 3 milyon 500 bin ABD doları oldu. Unutulmamalıdır ki, pandemiye rağmen ikili ticaret sadece ticaret sektöründe değil, birçok alanda gelişmiştir. Bu durum, Polonyalı ve Türkmenistanlı girişimcilerin engellere ve zorluklara rağmen işbirliğini geliştirmeyle ilgilendiğini ve pazarlarımızın karşılıklı cazibesini kanıtlıyor. Polonya'nın Türkmenistan'a ihracatı 2021 yılının ilk aylarında düşmüş olsa bile, pozitif ilişkilerin devam etmesini bekliyoruz (Polonya'nın Türkmenistan'a ihracatı bu yılın ilk çeyreğinde ABD doları bazında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46 oranında düştü). Türkmenistan'ın Polonya’ya ihracatı ise geçen yılın aynı dönemine göre (yaklaşık yüzde 70) büyümesini sürdürdü.
Polonya ihracatındaki düşüşün geçici olduğunu, Polonyalı şirketlerin uzak aralığa rağmen cezbedici Türkmenistan pazarına gittikçe artan ilgilerini görüyoruz ve yıl içerisinde başarılı sonuçlar alacağımızı umut ediyoruz.
Elbette bu rakamlar Polonya ve Türkmenistan'ın arzu ettiği sonuçlar değil. Dünyadaki durum istikrara kavuştuğunda ikili ekonomik işbirliğini geliştirmek için çok çaba göstermemiz gerekecek. Bu hedefe ulaşmamıza yardımcı olacak fırsatlara sahibiz. Yani, ülkelerimiz arasındaki yukarıda bahsi geçen Ekonomik İşbirliği Anlaşması’nı kastediyorum. 2017 yılında Polonya Yatırım ve Ticaret Servisi kuruldu. Servisin birçok ülkeyle beraber Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te de ticaret ofisi bulunmaktadır. Taşkent’teki ticaret ofisi, Türkmenistan pazarı ile ilişkilerin güçlendirilmesine, Polonyalı ve Türkmenistanlı şirketler arasında işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunacaktır.
BT: İki ülke arasında ticareti yapılan başlıca ürünler nelerdir?
Büyükelçi Rafal Poborski: Polonya'nın Türkmenistan'a ihraç ettiği ürünler oldukça çeşitlidir. Polonya'nın ihracatının yaklaşık yüzde 30'u taş (mermer, traverten), alçı, çimento, mika ve benzeri malzemelerden üretilen ürünlerdir. Geriye kalan yüzde 70 ise tamamen farklıdır. Polonya'nın Türkmenistan'a ihracatının büyük bir kısmını makina ve mekanik teçhizatların (Örneğin bulaşık makineleri, temizleme ve kurutma teçhizatı vb.) yanı sıra tarım makinaları ve çeşitli ulaşım araçları oluşturmaktadır. Ayrıca yüksek gelişme potansiyeline sahip kimyasal ürünler, özellikle dünya çapında yüksek değer biçilen Polonya farmasötik ve kozmetik ürünler Polonya’nın önemli ihracat kalemleridir. Polonya ihracatının gelişme potansiyeline sahip bir diğer kalemi de mobilya endüstrisidir. Polonya ayrıca Türkmenistan’a plastik ve plastik ürünler (polimer, poliasetal, polyester, epoksi köpük) ihraç etmektedir. Tarım ve gıda ürünleri (et ve sebzeler, meyveler, konserve sebzeler ve süt ürünleri, içecekler vb.) de Polonya'nın Türkmenistan'a ihracatının önemli bir kısmını oluşturmaktadır.
Türkmenistan'ın Polonya'ya ihracatında kumaş ve tekstil ürünlerinin (ağırlıklı olarak pamuk, çeşitli pamuk iplikleri, pamuk kumaşlar) yüzde 100 hakimiyeti mevcuttur. Türkmenistan pamuğu ve pamuk ürünleri, Polonyalı alıcılar ve tüketiciler açısından oldukça değerlidir. Türkmenistan'ın asırlık dokuma gelenekleri dikkate alındığında bu hiç şaşırtıcı değildir. Bu ürünlerin Polonya’ya ithalatını arttırmak için büyük fırsatlar bulunuyor. Ayrıca Türkmen Milli ekonomisinin modernleşmesi ve sanayinin diğer sektörlerinde modern üretim hatlarının ortaya çıkmasıyla birlikte Polonya ve Avrupa pazarlarında Türkmenistan ihracatçılarına yeni fırsatlar açılacağına inanıyorum.
BT: Türkmenistan ile Polonya arasındaki taşımacılık işbirliğinin gelişmesinden ve Trans-Hazar uluslararası ulaşım güzergahından bahseder misiniz?
Büyükelçi Rafal Poborski: Türkmenistan'ın Orta Asya ve Avrupa arasında uluslararası bir ulaşım merkezi olarak artan rolü görülebilir. Bu, ikili ekonomik işbirliğinin gelişmesi için elverişli koşullar oluşturuyor. Polonya, Avrupa ve Doğu arasındaki ulaşım ve lojistik yollarının geliştirilmesini bir öncelik olarak görmektedir. Yukarıda belirtildiği gibi, Polonyalı şirketlerin Avrupa Birliği'nin lojistik ve nakliye hizmetleri pazarındaki payı açısından Polonya bir Avrupa ‘gücü’dür. Bu kapsamda mallarını Türkmen pazarına veya Türkmenistan'dan Avrupa pazarlarına ihraç etmek isteyen firmalara kapsamlı taşımacılık hizmeti veren Polonyalı taşımacılık şirketlerinin sayısında artış görüyoruz. Bu kapsamda mallarını Türkmenistan pazarına veya Türkmenistan'dan Avrupa pazarlarına ihraç etmek isteyen şirketlere kapsamlı taşımacılık hizmeti veren Polonyalı taşımacılık şirketlerinin sayısında artış görüyoruz.
Trans-Hazar uluslararası ulaşım güzergahından bahsedecek olursak, Polonya bu güzergahı Türkmenistan ile doğrudan ve uluslararası ağlar aracılığıyla işbirliğini güçlendirmek için umut verici bir proje olarak görmektedir. Trans-Hazar uluslararası ulaşım güzergahı, Polonya ile Türkmenistan arasındaki ulaşım işbirliğinin geliştirilmesinin temeli olabilir. Avrupa'nın en büyük denizcilik şirketlerinden biri olan PKP LHS şirketinin Haziran 2017'de projeye ortak üye olarak katıldığı da belirtilmelidir. PKP LHS, Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Anlaşması uyarınca Türkmenistan ile işbirliği yapmaktadır. Salgının neden olduğu küresel ekonomik krize rağmen, Trans-Hazar uluslararası ulaşım güzergahında işbirliği yapan kuruluşların sayısı artıyor. Polonya'nın güneyinde bulunan Slavkov Euro Terminal, bu güzergahın önemli bir parçasıdır. Terminal kargolarının dağıtımı, toplanması ve nakliyesi için büyük potansiyeli olan lojistik bir kavşaktır. Terminal, büyük ölçekli demiryolu bağlantısı ve uygun coğrafi konum gibi müşteriler için bir dizi lojistik avantaja sahiptir. Konteynerler Slavkov'dan diğer Avrupa ülkelerine demiryolu veya karayolu ile kolaylıkla sevk edilebilir. Çin’in Xi'an kentinden Slavkov'a ilk konteyner treni, Ocak 2020'de nihai varış noktasına ulaştı.
