Devletlerin ekonomik olarak hedefledikleri şeylerden birisi de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını arttırabilmektir. Bunun da tek yolu sosyal, siyasal, hukuki ve ekonomik istikrarı sağlamaktır. Bunu yapabilmek için devletler kendi iç hukuki mevzuatlarında değişiklikler yapmaktadırlar.
18 Mart 2008’de yeni Türkmenistan’ın ‘’Yabancı Yatırımlara İlişkin’’ yeni Kanunu yürürlüğe girmiştir. 8 Haziran 2019 senesinde bazı maddelerinde yapılan değişikliklerle Kanun revize edilmiştir. Bu Kanun yabancı yatırımcıları teşvik etmeyi ve Türkmenistan’a daha fazla yabancı yatırım çekmeyi amaçlamaktadır. Bu Kanunun yayınlanmasından sonra Türkmenistan 2009 senesinde yıllık GSYİH’nin yüzde 22,5’i oranında doğrudan yabancı yatırım çekmeyi başarmıştır.
Türkmenistan’ın ‘’Yabancı Yatırımlara İlişkin’’ Kanununa göre, yabancı yatırımcıların ve yabancı yatırımlı teşebbüslerin faaliyetlerinin ve yatırım sonrası gelirlerin kullanımı ile ilgili hukuki düzen, yerli yatırımcılara sağlanan faaliyetleri ve yatırım sonrası gelirlerin kullanımı ile ilgili hukuki düzenden daha dezavantajlı olamaz demektedir. Bu bakımdan yabancı yatırımcılar yerli yatırımcıların yararlandığı tüm olanaklardan yararlanma olanağı bulmuşlardır. Yabancı yatırımcılara vize alma kolaylıkları uygulanmaktadır, ayrıca yabancı yatırımlı teşebbüslerin tam mülkiyetine sahip yabancı yatırımcı olan yabancı özel kişiler ve vatandaşlığı olmayan kişiler, Türkmenistan Kanunları doğrultusunda, Türkmenistan’da sürekli ikamet etme hakkına sahiptirler.
Yabancı yatırımcılar, vergileri ve diğer zorunlu ödemeleri yaptıktan sonra, gelir ve kârlarını Türkmenistan topraklarında serbestçe kullanabilirler veya Türkmenistan dışına transfer edebilirler. Türkmenistan topraklarında gerçekleştirilen yabancı yatırımlar ile ilgili uyuşmazlıklar müzakereler, Türkmenistan’ın arbitraj mahkemeleri veya tarafların anlaştığı diğer mahkeme yolu ile çözülür.
Doğal kaynakların aranması ve çıkarılması için yabancı yatırımcıların tecrübelerinden faydalanmak ve yeni teknolojilerin ülkeye girişini hızlandırmak için yabancı yatırımlar önemlidir. Türkmenistan hammadde kaynakları açısından zengindir ve Türkmenistan’ın en çok önem verdiği sektörlerin başında enerji sektörü bulunmaktadır. Bu yüzden doğal kaynakların aranması ve çıkarılması için yabancı yatırımcılara ihtiyaç bulunmaktadır. Yabancı yatırımcılara yönelik hukuki düzenlemelerin yapılması ve kolaylık sağlanması yatırımcılar için pozitif bir ortam oluşturmuştur. Türkmenistan’da özellikle enerji sektörü yabancı yatırımcılar için önemli bir potansiyel arz etmektedir. Bununla birlikte, Türkmenistan tekstil alanında ülkeye yabancı sermaye çekme konusunda diğer sektörlere nazaran daha başarılı olmuştur. Türkmenistan makamları tarafından yabancı sermayeye destek verildiği ifade edilmiş ve olumlu bir yatırım ortamı yaratmak için gerekli olan siyasi ve makroekonomik reformlar arzu edilen düzeyde gerçekleştirilebilmek için çaba sarf edilmektedir.
Yabancı şirketlerin Türkmenistan’daki yatırımlarını iki alanda değerlendirmekte fayda vardır:
- Doğalgaz ve petrol alanında yapılan yatırımlar: Bu alanda Malezya menşeli Petronas, Birleşik Arap Emirlikleri menşeli Dragon Oil ve Rusya Federasyonu menşeli Areti şirketleri ön plana çıkmakta olup, gelir ve ürün paylaşımlı özel hükümler içeren anlaşmalar yapılmaktadır.
- Tekstil alanında yapılan yatırımlar: Bağımsızlık yıllarında özellikle üretim alanında tesislerin kurulması ve kullanılması ülkeye yabancı sermaye girişine neden olmuştur. Burada da özellikle pamuk endüstrisi ve kimya endüstrileri önemli bir yer tutmaktadır. Dokuma ve örme tekstil sanayisi Bağımsızlığın ilk günlerinden bu yana en önemli yabancı yatırım çeken alanlardan biridir.
Türkmenistan çeşitli platformlarda Türkmenistan’a yapılacak yabancı yatırım olanaklarını dile getirmekte ve tarafları bu konuda bilgilendirmektedir. Bu platformlar sayesinde Türkmenistanlı yetkililer uluslararası şirketlerin temsilcileri ile bir araya gelmektedirler. Katılımcılara bu vesileyle Türkmenistan Milli ekonomisinin altı temel sektöründeki - petrol ve doğalgaz, sanayi, telekomünikasyon, kimya, enerji ve inşaat - mevcut ticari fırsatlar tanıtılmaktadır.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
