2021 yılı geride kalırken, senenin önemli gelişmelerinden bazıları küresel ekonomiyi derinden etkiledi. Dünyada geçtiğimiz senenin önemli gelişmelerinden birisi de abartısız yine Covid-19 salgını ve bunun yarattığı sonuçlar olmuştur. Dünya genelinde aşılama çalışmalarının hızlanması ile ticaretteki canlanma bu sefer de talepte artışa neden olmuştur.
Küresel piyasaları ilgilendiren birçok gelişme olsa da, iki önemli gelişme küresel piyasaları derinden etkilemiştir. Bunlardan ilki tedarik zinciri sorunu, ikincisi de enerji fiyatlarındaki artışıdır.
Tedarik Zinciri
Küresel ticareti ilgilendiren konunun başında da tedarik zinciri sorunu gelmektedir. Yani salgın, sağlık sorunu olmaktan çıkıp, adeta küresel bir tedarik zinciri sorunu halinde gelmiştir. Salgın nedeniyle, özellikle hammadde tedarikinde ciddi sorunlar yaşanmış ve hammadde tedarikinde yaşanan sıkıntılar üretimde aksamalara yol açmıştır. Otomotiv sektöründe yaşanan çip krizinin temelinde Covid19 nedeniyle talebi artan bilgisayar, tablet, cep telefonu gibi tüketici elektroniği olduğu bilinmektedir. Kısacası, konut harcamaları ve evden çalışmaya bağlı elektronik araç gereç tüketimi farklılaşmaya uğramaktadır. Elektrikli dayanıklı mal tüketimi, çip tedarikinde gecikmeler yaşanmasına yol açmış ve otomotiv gibi bazı sektörlerde üretim aksaklıkları ve fiyat artışları gözlenmiştir.
Enerji fiyatlarının artması
2021 yılı ilk yarısından itibaren dünyanın üç büyük sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tüketicisi olan Japonya, Çin ve Güney Kore’de yaşanan çok düşük sıcaklıklar, sıvılaştırılmış doğalgaza olan talebi arttırmış, LNG’de arz sıkıntısı meydana gelmiş ve bunun sonucunda fiyatlar son dönemlerde bir hayli yükselmiştir. Doğalgaz Fiyat Endeksi 2021 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 234,9 oranında artarak Enerji Emtiaları Fiyat Endeksi’ndeki artışın belirleyicisi olmuştur.
Ham petrol fiyatlarında, 2021 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 111 oranında bir artış kaydedilmiştir. Salgın tedbirlerinin gevşetilmesiyle küresel talepte yaşanan toparlanma, COVİD-19 aşılama oranlarındaki artış, ekonomilerin hızlı toparlanma yolundaki iyimserlikleri Brent tipi ham petrol fiyatlarını Haziran 2021’de varil başına ortalama 73,13 ABD doları seviyesine yükselmiştir. Yıl biterken ise, Brent petrolün varili uluslararası piyasalarda 78,34 ABD dolarından işlem görmektedir. Doğalgaz fiyatları ise Avrupa'da 1.700 ABD dolarını aştı ve havaların soğuması ile beraber talepte azalmanın beklenmemesi dolaysıyla fiyatlerın aşağı yönlü seyrinin kısa vadede gerçekleşmeyeceği öngörülmektedir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
