Afganistan
Her şeyden önce TAPI Afganistan’ın kalkınmasında en büyük katkı sunacak projelerinden biri olabilme potansiyelini taşımaktadır. Zira boru hattının geçiş ücretleri Afganistan ekonomisine yıllık ortalama 300 ila 500 milyon ABD doları arasında katkı sunması beklenmektedir. Bu geçiş ücreti, ülkenin insan ve fiziki altyapısının inşası için yönlendirildiği takdirde ülkenin çehresinin değişmesine katkı sağlayacaktır. TAPI boru hattı Afganistan'a bölgesel enerji akışı için önemli bir geçiş merkezi olma fırsatı sunmaktadır. Boru hattının hayata geçirilmesi ile beraber Afganistan’ın hem Orta Asya hem de Güney Asya ile entegrasyonu daha kolay ve hızlı olacaktır. Ayrıca boru hattında çalıştırılacak güvenlik elemanları dahil ülkede yeni istihdam alanları oluşturacaktır ve Afganistan halkının yaşamına sosyo-ekonomik katkılar sunacaktır.
Pakistan
Son dönemde yaşanan hızlı ekonomik büyüme, hem Hindistan’ın hem de Pakistan’ın enerji talebini arttırmış ve bu ülkelerde ciddi elektrik kesintileri yaşanmasına neden olmuştur. Pakistan ekonomisi 1990'dan bu yana ortalama yüzde 4,1 büyümektedir. Ancak devam eden büyüme, imalat sektörünün tam kapasite ile çalışmasını önleyen sık elektrik kesintileri ile birlikte yakıt enerjisi sıkıntısı nedeniyle de mücadele etmek zorunda kalmıştır. Uluslararası Kalkınma Ajansı tarafından yapılan tahminlere göre, yetersiz enerji tedariki Pakistan'ın büyüme hızını azaltmaktadır. Pakistan hükümeti elektrik kesintilerini önlemek ve yeni enerji alternatiflerini oluşturmak için doğalgaz tüketimine destek vermektedir. Ancak gaz tüketimin artmasına rağmen, doğalgaz üretimi bu tüketim seviyesini yakalayamamaktadır. Talep artmaya devam ettikçe, tüketilen rezervlerin yerini alacak yeni gaz sahası bulunmadığı için, Pakistan doğalgaz ithal etmek için acil bir ihtiyaçla karşıya kalmıştır. Bu nedenle Pakistan, Mart 2015'te ilk sıvılaştırılmış doğalgaz terminalinden gaz ithal etmeye başlamıştır. Ağustos 2016 itibariyle, Katar ülkeye 2,8 milyon ton sıvılaştırılmış doğalgaz teslim etmiştir.
Doğalgaz boru hatları, ülkenin enerji kıtlığı sorununu çözmesinin bir başka yoludur. TAPI boru hattı Pakistan’a yıllık 14 milyar metreküp doğalgaz ithal etme imkanı sunmaktadır. Güzergah boyunca inşa edilmesi planlanan sanayi ve enerji ünitelerine TAPI’den yapılacak takviyeler, ülkenin enerji güvenliğini arttıracaktır. Ayrıca doğalgazın rolü elektrik üretiminde özellikle önemlidir. Zira Pakistan’ın termal elektrik üretiminin yüzde 45,08’i doğalgaz kullanılarak üretilmektedir. Doğalgaz, Pakistan’ın termal enerji üretimine geleneksel olarak hükmetmektedir ve son zamanlarda hem yurt içinde hem de yurt dışında doğalgaza erişim, ülke için çok önemli bir mesele haline gelmektedir. TAPI bu nedenlerden dolayı Pakistan’ın önem veren projeleri arasında ilk başta gelmektedir.
Hindistan
Hindistan’da 1990'dan bu yana hızlı ekonomik büyüme, enerji talebini arttırmış ve büyüyen enerji talebi de enerji ithalatına olan talebi önemli ölçüde arttırmıştır. Bu durum, Hindistan'ın enerji güvenliğini arttırmasını, yeni ithalat yolları geliştirerek, aynı zamanda enerji verimliliğini arttırmasını ve daha fazla yenilenebilir enerji kullanmasını gerekli kılmaktadır.
Hindistan'ın ekonomik büyümesinin yanı sıra enerji talebinin de artması beklenmektedir. BP’nin 2035 projeksiyonlarına göre, dünya enerji tüketiminin yüzde 9’u Hindistan’ın payına düşecek, buna karşılık küresel üretimdeki payı ise yüzde 5 seviyelerinde kalacaktır. Aynı dönemde doğalgaz talebi de yüzde 131 artacak ve yerli doğalgaz üretimi tüketimi karşılamaktan uzak olacaktır. Bu nedenden dolayı Hindistan’ın doğalgaz ithalatının 2040 yılına kadar dört katına çıkması beklenmektedir. Bu oluşan ve gelecekte daha da büyüyecek enerji açığı Hindistan’ın TAPI’ye olan ilgisini ve projenin Hindistan için önemini açıklamaktadır.
Ayrıca proje, Orta Asya'ya giriş noktası sağladığından, gelecekte enerji açısından zengin bu bölge ile enerji anlaşmalarının veya benzer boru hatlarının yapılmasını mümkün kılan özel bir avantaja sahiptir. Bu da Hindistan gibi kalabalık nüfuslu büyük ekonomi için çok önemli faktördür. Buna ek olarak, boru hattı dört ülke arasında Kazakistan'a kadar uzanan bir ticaret koridorunun oluşmasına yol açabilir.
Türkmenistan
TAPI, Türkmenistan için uzun dönemli güvenilir pazar oluşturmanın yanı sıra ülkenin izlediği enerji ihracatını çeşitlendirme politikasına birebir uymaktadır. TAPI boru hattından elde edilen gelir ülke ekonomisine büyük katkı sunacaktır. Bunun yanında, boru hattı Hindistan gibi enerji ithalatçısı ülke ile sosyo-ekonomik bağların gelişmesine ve derinleşmesine yardımcı olacaktır.
Projenin Türkmenistan için jeopolitik önemi de mevcuttur. Boru hattının günde 60 ila 90 milyon metreküp doğalgaz tedarik edeceği tahmin edilmektedir. Tedarik edilen doğalgazın yüzde 42’sinin Hindistan, yüzde 42’sinin Pakistan, geri kalan kısmının ise Afganistan tarafından satın alınması bekleniyor. Ayrıca projenin gerçekleşmesi ile birlikte Türkmenistan bölgenin en önemli enerji ihracat merkezlerinden biri haline gelecektir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
