BBC’den Victoria Gill’in aktardığına göre, 2021'de dünyada bulunan elektronik atık yoğunluğu 57 milyon tona ulaşmıştır. Uzmanlar, dünyadaki değerli metallerin madencilik faaliyetleri yüzünden ciddi oranda azaldığını belirtiyorlar. Değerli minerallerin önümüzdeki 100 yıl için ciddi oranda azlalma ve hatta bitme noktasına geleceğini öngörmektedirler. Bu duruma çözüm olarak ise geri dönüşüm gösteriliyor.
Akıllı telefonlarda yaklaşık 30 farklı kimyasal element kullanılıyor. Bunların bazıları başka teknolojilerde de kullanılıyor. Bir kısmı ise dünyada tükenmek üzeredir. Her yıl dünyada üretilen elektronik cihazlardan elde edilen atık miktarı yaklaşık iki milyon ton artıyor. Ancak bunun yüzde 20'sinden azı toplanıyor ve geri dönüştürülüyor.
Büyük ev aletlerinden cep telefonu ve otomatlara kadar pek çok elektronik cihaz elektronik atık kategorisine giriyor. Uzmanlar, metallerin değerlendirilmesinin yanı sıra toksik maddeler içerdiği için de çöpe atmak yerine elektronik cihaz toplama merkezlerinde biriktirilmesi gerektiğini savunuyorlar.
Akıllı telefonlar altın, gümüş, bakır, platin ve paladyum gibi metaller içerir. Bu değerli metaller bugün her zamankinden daha önemlidir, zira bir gün onları yerden çıkarmak mümkün olmayacak.
Akıllı telefonlar değerli metal ve nadir elementlerle yüklüdür. Örneğin tipik bir iPhone 0,034 gr altın, 0,34 gr gümüş, 0,015 gr paladyum ve gramın binde biri kadar platin içerir. Ayrıca biraz daha ucuz olan alüminyum (25 gr) ve bakır (15 gr) da vardır.
Akıllı telefonlar ayrıca itriyum, lantan, terbiyum, neodim, gadolinyum, praseodim gibi nadir elementler de içeriyor. Bunlar aslında yer kabuğunda bolca bulunan, ama ekonomik olarak çıkarması çok zor olan elementlerdir.
Tek bir telefonda bulunan değerli maden belki ekonomik olarak bir şey ifade etmeyebilir. Ama bir milyon telefondan çıkacak olan maden gerçekten bir servet değerindedir. Bir milyon akıllı telefondan 15 ton bakır, 340 kg gümüş, 34 kg altın ve 15 kg paladyum elde edilebilir. Üstelik telefonlardan elde edilen madenlerin saf oluşu da yine bu madenlerin değerini arttıran bir etkendir. Mesela bir ton iPhone'daki altın miktarı, bir ton ağırlığındaki altın cevherinden 300 kat daha fazla altın, aynı ağırlıktaki gümüş cevherinden ise 6,5 kat daha fazla gümüş içerir.
Dünyada akıllı telefon kullanan insan sayısı yaklaşık iki milyardır. Bu insanlar ortalama her 11 ayda bir telefon değiştirmektedirler. Dolaysıyla sadece her yıl iki milyar telefon atık duruma düşmektedir. Başta telefon olmak üzere elektronik atıklar ekonomi ile beraber çevreye da ciddi zarar vermektedir. Uzmanlar, bu durumun önüne geçilmesi için atık toplama ve geri dönüşüm merkezleri faaliyetlerinin yoğunlaştırılması gerektiğini savunmaktadırlar.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
