Arabalardan akıllı telefonlara kadar her şeyin tedarikine etki eden küresel ç`ip krizini aşmak için devletler çip üretimlerine ağırlık vermekte ve böylece üretimin aksamasının önüne geçmeyi amaçlamaktadırlar. Çipleri kullanan sektörlerce üretilenden daha fazla talep edildiği durumlarda ise çip krizleri veya kıtlıkları ortaya çıkıyor. Günümüzde otomobilden ekran kartlarına, savunma sanayisinden oyun sektörüne kadar birçok elektronik üreticisi 2020-2021 yıllarında başlayan ve devam eden küresel çip krizinden etkilenmiş durumdadır. Dünya genelinde 169 sektör çip krizinin etkilerini çok ciddi bir şekilde yaşıyor.
Ev aletlerinden araç içi elektronik sistemlere, savunma sanayisinden giyilebilir teknolojilere kadar her alanda büyük önem taşıyan ve yarı iletkenler olarak da adlandırılan çipler küresel anlamda krizlere neden olmaktadır.
Dünyanın önde gelen araştırma ve danışmanlık şirketi Gartner’ın verilerine göre, geçen yıl dünya çapında satış gelirlerinde ilk 10’da yer alan çip üreticilerinin altısının ABD merkezli olması dikkati çekiyor:
1- Intel (ABD) 2- Samsung Electronics (Güney Kore) 3- TSMC (Tayvan) 4- SK Hynix (Güney Kore) 5- Broadcom Corporation (ABD) 6- Qualcomm (ABD) 7- Micron Technology (ABD) 8- Applied Materials (ABD) 9- Nvidia Corporation (ABD) 10- Texas Instruments (ABD).
Küresel çip sektöründe Çin en büyük üreticiler arasında bulunmuyorsa da, en hızlı büyüyen çip şirketlerine ev sahipliği yapmaktadır. Bununla beraber en büyük tüketici konumunda bulunan Çin’in ihtiyacı olan çip üretimini hala ABD ve Uzak Doğulu firmalar gerçekleştiriyor. Çin, en büyük tüketici rolünün yanında çiplerin hammaddesi olan silisyumun da en büyük üreticisi konumunda bulunmaktadır.
Yukarıda da belirtildiği gibi, dünyayı etkileyen çip krizi ülkeleri yerli üretime yöneltiyor. Çin son birkaç yıldır çip üretiminde dışarıya olan bağımlılığı azaltmak ve yerli çip üreticilerini destekleme konusunda politika gütmektedir.
Bu nedenle geçen sene Çin menşeli çip üreticisi firmalar dünyanın en fazla büyüme yapan firmalar arasında dominant bir şekilde yerini almışlardır. Bloomberg tarafından derlenen verilere göre, son bir yılda dünyanın en hızlı büyüyen 20 çip endüstrisi firmasından 19'u ortalama olarak dünyanın 2 numaralı ekonomisinden geliyor. Yani Çin menşeli çip üretici firmalar en fazla büyüme kaydeden firmalar olmuştur.
Peki çip krizi ne zaman sona erer?
Araştırma şirketi olan McKinsey’e göre, kısa vadede çip krizinin bir çözümü bulunmuyor. Özellikle otomotiv endüstrisinde artan talebi karşılamak için gerekli çip miktarının kısa vadede temin edilemeyeceği düşünülürken, üretilen ürünlerin tasarımlarındaki değişiklikler ciddi zaman kayıplarına neden olabilecektir.
Ancak uzun vadede yarı iletken tedarik süreçlerinin düzenlenmesi ve tedarikçilerle daha uygun tedarik zincirleri oluşturulması artan çip taleplerinin daha karşılanabilir hale gelmesine imkan vermesi bekleniyor.
Mevcut küresel çip kıtlığı sona erse bile, elektroniklere olan talep arttıkça daha fazla tedarik sorununun ortaya çıkması muhtemel görülüyor. Gartner analisti Alan Priestley, çip üreticilerinin şimdi devreye soktuğu kapasite artırımlarının önümüzdeki birkaç yıl için yeterli olabileceğini ancak yeni teknolojiler devreye girdikçe daha fazla talep olacağını söylüyor. Ancak bundan beş yıl sonra herkes en yeni akıllı telefonlar, akıllı evler ve elektrikli araçlar gibi teknolojilere olan talebin artması ile gelecekte yeni krizlerin oluşması mümkün görülüyor.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
