Pamuk, sadece kumaş veya iplikle sınırlı kalmayıp, dünya çapında milyonlarca insana istihdam sağlayan, sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik kalkınmadaki rolü ile de önemlidir. Bunun yanında birçok ikincil kullanımı giderek daha fazla ön plana çıkan bir bitkidir. Pamuk katma değeri de yüksek bir üründür. Örneğin, Türkiye 2021 yılının ocak-kasım aylarını kapsayan döneminde 2,2 milyar ABD doları değerinde 1,2 milyon ton pamuk ithalatına karşılık aynı dönemde hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı 18,4 milyar ABD doları ve tekstil ve hammaddeleri ihracatı 11,7 milyar ABD doları olmuştur. Bu yönüyle işlenmiş pamuk ve tekstil endüstrisinin geliştirilmesi de kritik önemdedir. Türkmenistan'da da pamuk sanayi gelişmekte ve katma değeri yüksek ürünler üretilerek ihraç edilmektedir.
Pamuk, tekstil ve örme sanayisi ile öne çıkmaktadır. Ancak Birleşmiş Milletler Dünya Pamuk Günü yalnızca pamuğun moda ve ev ürünlerindeki rolüyle değil, aynı zamanda pamuğun tanınması ve uluslararası ticaret ve yoksulluğun azaltılmasındaki rolüne ilişkin farkındalığın arttırılmasını hedeflemektedir. BM, pamuğun iklim değişikliğine dayanıklı, kurak ve yarı kurak bölgelerde yetiştirilebilen dayanıklı bir ürün olduğunu belirtiyor.
Birleşmiş Milletler’e göre, pamuk dünyadaki ekilebilir arazinin yalnızca yüzde 2,1’ni oluşturuyor, ancak dünyanın tekstil ihtiyacının yüzde 27’sini karşılıyor. Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu’nun (ICAC) 2021-2022 üretim sezonu tahminlerine göre, dünya pamuk ekim alanı 33,4 milyon hektar, üretimi ise 26,4 milyon tondur. Dünya pamuk tüketiminin ise 26,2 milyon ton olacağı öngörülmektedir.
Pamuk fabrikası neredeyse hiç atık üretmiyor. Pamuk bu yönüyle de dikkat çekmektedir. Pamuk sadece bir lif kaynağı değil, aynı zamanda tohumları ile, süt ineklerinin yüksek kaliteli yemleri için de kullanılır. Tohumlardan ayrıca yemek pişirme, kozmetik, sabun, cips, salata sosları ve diğer gıdalarda kullanılan pamuk yağı elde edilir.
Çırçırlama işleminden sonra da pamuğun sayısız endüstriyel kullanımı vardır. Daha uzun lifli linter tipik olarak tıbbi malzemelerde kullanılırken, daha kısa lifli linterler barut, pamuk topları ve hatta X-ışını filmleri gibi öğelerde kullanılır. Pamuklu yan ürünler, dondurmadan duvar kağıdına, sosisli sandviç kılıflarından beyzbol toplarına kadar her yerdedir; pamuklu çubuklar, mendiller ve hatta tek kullanımlık çocuk bezleri gibi evde kullandığımız birçok üründe yine pamuk içermektedir.
Tüketiciler yumuşak, rahat ve hipoalerjenik pamuklu ürünleri tercih etmektedir. Tüketiciler pamuğa genel olarak yüksek bir bir güven gösterdi ve pamuktan yapılan mendillerin sentetik elyaftan yapılan mendillerden daha iyi olduğunu hissettiklerini ifade etmektedirler. Bu, tüketicileri pamuklu ürünleri satın almaya iten itici faktörlerden biridir.
2022 Cotton Incorporated Yaşam Tarzı Araştırması'na göre, neredeyse her giyim kategorisinde pamuk kullanılmaktadır. Tatil hediyesi alanların yaklaşık yarısı hediye olarak kıyafet vermeyi planladığı için, giyim her zaman tatil hediyeleri için en iyi seçim olmuştur.
Bu, her yerdeki pamuk çiftçileri için iyi bir haberdir. Birleşmiş Milletler’in belirttiği gibi, pamuk tarımı gelişmiş ülkeler için önemlidir ve hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde temel tarımlardan biridir.
Türkmenistanlı çiftçiler, 2021 yılında 1 milyon 250 bin tondan fazla pamuk hasadı yaptılar ve Devlet pamuk ambarlarına teslim ettiler. Hasat sezonunda 7 bin 600’den fazla traktör, bin 700’den fazla ekim makinası ve 5 bin 500’den fazla pamuk toplama biçerdöveri kullanıldı.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
