Azerbaycan Devlet Ekonomi Üniversitesi Profesörü Elşad Memmedov, Trend ajansına verdiği demeçte Azerbaycan, İran ve Türkmenistan arasında imzalanan doğalgaz değiş tokuş (swap) anlaşmasının büyük önem taşıdığını, öncelikli olarak da komşu ülkeler arasında enerji sektöründe işbirliği yapılmasının gerekli olduğunu belirtti.
Azerbaycan, İran ve Türkmenistan, 28 Kasım’da Aşkabat’ta doğalgaz değiş tokuşuna ilişkin anlaşma imzaladılar. Anlaşma uyarınca yılda 1,5 ila 2 milyar metreküp Türkmenistan doğalgazı İran üzerinden Azerbaycan’a sevk edilecek. Doğalgaz değiş tokuş anlaşması, 22 Aralık 2021’den itibaren yürürlüğe girecek. Yapılan üçlü anlaşma ile, İran’ın beş vilayetinin doğalgaz ihtiyacı karşılanacak.
Elşad Memmedov, ‘’Bizim Rusya ile benzer anlaşmalarımız mevcut. Devletler, enerji tedarikinde ilk olarak enerji kaynaklarının eşit paylaşımını dikkate almalı ve komşu ülkeler ile işbirliğinde hareket etmeliler. Hatta enerji açısından zengin ülkelerde bile enerji kaynakları eşit biçimde paylaşılmıyor. İran’da büyük doğalgaz rezervlerinin bulunmasına rağmen, ülkenin Azerbaycan sınırında yer alan kuzey bölgelerinde doğal olarak enerji sıkıntısı yaşanıyor. Bu bağlamda, Azerbaycan’ın doğalgaz tedarik potansiyeli muazzamdır. İran’ın Azerbaycan sınırında bulunan bölgeleri için gerekli doğalgazı güney bölgesinden değil de, Azerbaycan’dan tedarik etmesinin daha karlı olduğunu düşünüyorum.’’ diye belirtti.
Memmedov, aynı zamanda İran’dan Nahçıvan’a doğalgaz sevkinin daha uygun olduğunu belirterek, yerli sanayi ve tüketiciler için sürdürülebilir enerji arzı sağlanmasının önemini vurguladı.
Memmedov, bunun Türkmenistan için de önemli bir karar olduğuna inanıyor.
Elşad Memmedov, ‘’Swap anlaşmaları tarafların çıkarınadır. Türkmenistan’da ilgili lojistik konular nedeniyle, bazen büyük doğalgaz kaynakları için alıcının olmaması durumu yaşanabiliyor. Bu bağlamda, Azerbaycan’da doğalgaz tüketimindeki hızlı artış dikkate alınarak, iç piyasaya Türkmenistan doğalgazı tedarik edebiliriz.’’ diye vurguladı.
Yeni Güney Politika Merkezi ve Fransa Uluslararası ve Stratejik İlişkiler Enstitüsü'nün Kıdemli Araştırmacısı Francis Perrin, anlaşmanın üç ülkenin ekonomik ve enerji işbirliğini geliştirmek için ciddi adımlar attığının göstergesi olduğunu ifade etti.
Perrin, ‘’Türkmenistan’da büyük doğalgaz rezervleri bulunuyor. BP Dünya Enerji İstatistikleri Raporu’na göre Türkmenistan, kanıtlanmış doğalgaz rezervleri bakımından Rusya, İran ve Katar’ın ardından dördüncü sırada yer alıyor. Ülke, doğalgaz ihracatını arttırma çabası içerisinde. Yakında İran ve Azerbaycan ile yapılan anlaşma, bu yönde atılan yeni bir adımdır. Anlaşmada öngörülen doğalgaz sevki yıllık 2 milyar metreküp veya daha fazla da (günlük 5-6 milyon metreküp) olabilir.’’ ifadelerinde bulundu.
Perrin ayrıca İran’da büyük doğalgaz rezervlerinin bulunduğunu, ancak yine de kış mevsiminde ülkenin kuzey vilayetlerindeki doğalgaz arzında eksiklerin yaşandığına dikkat çekti.
Perrin’in belirttiği gibi, söz konusu anlaşma İran’ın komşuları ile ekonomik ve enerji ilişkilerini geliştirmesine, coğrafi konumu ve enerji altyapısı itibari ile ülkenin enerji ticareti merkezi olma rolünü arttırmasına olanak tanıyor. Ayrıca Azerbaycan günlük 5-6 milyon metreküp doğalgaz satın alacak ve bu anlaşma İran’ın ikili ilişkilerini iyileştirmesine katkı sağlayacak.
Bununla birlikte Perrin, İran’ın Türkmenistan ile doğalgaz ödemesinin çözümü konusunda bazı adımlar attığını belirtti.
Francis Perrin, ifadesinin sonunda Türkmenistan, İran, Azerbaycan ve dünyanın diğer bazı ülkeleri arasında işbirliği konusunda büyük fırsatların bulunduğunu kaydetti.
