Eskiden batarya ömürlerinin kısa ve batarya üretim maliyetlerinin de pahalı olmasından dolayı batarya ile çalışan aletler daha azdı. Günümüzde ise bataryalara olan ihtiyaç eskisinden kat kat daha fazla hale gelmiş durumdadır. Bir dönem sadece belirli ürün gruplarında batarya kullanılırken, bataryalar artık akıllı sistemlerden otomotiv sektörüne kadar sayısız alanda işin olmazsa olmazı durumuna gelmiştir.
Eskiden bataryaların ömrünün kısa olması ve yeniden kullanma ömrünün de görece düşük ya da tek kullanımlık olması nedeniyle, bu gün o alanlarda batarya kullanımı neredeyse hiç yok denilecek kadar azdır.
Alternatif olarak lityum madeninin elde edilmesinde yeni yöntemlerin bulunması ve bunun batarya teknolojisinde kullanılmaya başlaması verimliliği arttırmıştır. Bu da lityuma olan talebin artmasına neden olmuştur.
Dünyanın pek çok bölgesinde lityum kaynağı bulunsa da, işleme ve ayrıştırma aşaması önemli bir yatırım gerektirdiği için üretim tarafı kısıtlıdır. Hal böyle olunca arz ve talep dengesi de bozuldu ve lityum kritik bir hammadde haline geldi. 2012 yılında ton başına fiyatı 4,45 bin ABD doları civarında olan lityum, ilk sıçramasını 2016 yılında yapmış ve yüzde 60 artışla 8,84 bin ABD doları olmuştur. Pandemi dönemi ile birlikte talebin düşmesi sonucu 6,8 bin ABD dolarına kadar gerileyen fiyatlar, bir yıl sonra 3 kat civarı artarak 17 bin ABD dolarına ulaştı. 2022 yılında ise 4 katın üzerinde bir artışla 78 bin ABD doları seviyesine kadar çıkmıştır.
Aşağıda lityum fiyatlarının son on yıllık fiyat artışı görünmektedir:
- 2012: $4,45 bin
- 2013: $4,75 bin
- 2014: $4,68 bin
- 2015: $5,11 bin
- 2016: $8,84 bin
- 2017: $12,07 bin
- 2018: $14,66 bin
- 2019: $11,31 bin
- 2020: $6,8 bin
- 2021: $17 bin
- 2022: $78,032
Pandeminin hafiflemesi ile birlikte batarya ürünlerine olan talep hiç olmadığı kadar artmış ve bu nedenle kısa vadede fiyatların düşmesi beklenmemektedir.
Tesla şirketinin kurucusu Elon Musk, sosyal medya platformu Twitter üzerinden pil üretiminin önemli bileşeni olan lityumun fiyatının çok yükselmesinden dolayı, Tesla'nın lityum madenciliği ve rafineri işine doğrudan ve geniş ölçekte girebileceğini belirtti. Musk, "Lityumun fiyatları rekor seviyelere ulaştı. Lityum dünyanın hemen hemen her yerinde bulunduğu için elementin kendisinde bir eksiklik yok, ancak çıkarma/iyileştirme hızı yavaş.” diye kaydetti. Musk’a göre, 2030 yılına kadar kurulacak yeni tesislerle beraber lityum üretiminin 3 katına çıkacağı tahmin ediliyor. Geçen makalemizde de değindiğimiz gibi Tesla, bir otomobil şirketinden çok bir pil işi yapan şirket olarak tanımlanabilir. Uzmanlar, şirketin ilgili projeleri uygulamasıyla birlikte bu kanının daha da güçlenmesini bekliyorlar.
Bölyece batarya işinin, özellikle uzun ömürlü ve verimli batarya işinin gelecekte çok kar getiren sektörlerden biri olacağı öngörülüyor.
Türkmenistan'ın lityum üretimi ve bunu dünya piyasaları ile buluşturması gelecekte bu alanda önemli bir pazar olmasını sağlayacaktır. Ogulgözel Recepova imzasıyla ve yine Teknik Bilimler Doktoru Allaberdi İlyasov’un imzasıyla Türkmenistan’ın yerel basın organlarında yayınlanan makalelerde de belirtildiği gibi, Türkmenistan dünyada talebi en çok artan maddelerden birisi olan lityum madeni bakımından önemli bir oyuncu olma potansiyeli taşımaktadır.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
