Pamuk, bu yılın başlarında fiyatı en çok yükselen emtialar arasındaydı. Pamuğun vadeli sözleşme fiyatları, mayıs ayı başında pound başına (1 kg = 2.2046226218 paund) 1,50 ABD dolarının üzerinde nadiren ulaşılan bir seviyede zirve yaptı ve ardından fiyatlar geriledi. Pamuğun aralık ayı vadeli sözleşme fiyatları bu hafta pazartesi günü pound başına 1,136 ABD dolarından işlem gördü.
Özellikle iki konu dünya piyasalarında pamuk fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. Bunlardan birincisi petrol fiyatları, ikincisi ise yaşanan kuraklık sonucu pamuk hasatında yaşanan gerilemedir.
Pamuk fiyatlarını artmasında etkili olan faktörlerin başında petrol fiyatlarının yükselmesi gelmektedir. Artan petrol fiyatları polyester ve naylon gibi petrol bazlı liflerin fiyatlarını yükseltti. Bu tür sentetik elyaflar pahalılaşınca yün, pamuk gibi doğal elyaflara talep artmış ve bu da fiyatların yükselmesine neden olmuştur. Petrol fiyatlarında yaşanan düşüş ile pamuk vadeli işlemler de neredeyse yarı yarıya değer kaybetti.
Pamuk fiyatlarının yükselmesini etkileyen ikinci etken ise kuraklıktır. Son zamanlarda, Batı'daki kuraklığın şiddeti ve bunun pamuk mahsulüne verdiği zarar, fiyatları yeniden tırmandırdı. Başta ABD olmak üzere Avrupa'da etkili olan kuraklık, pamuk tarlaların kurumasına ve çiftçilerin ektikleri pamuk miktarlarını azaltmalarına neden oldu. Bunun sonucunda bu sene pamuk fiyatlarında artış yaşanacağı öngörülmektedir.
ABD’li pamuk yetiştiriciler ilkbaharda ektikleri milyonlarca dönüm araziyi terk ederek, son on yılın en az hasadını elde etmeleri bekleniyor. Bu durum dünya pamuk fiyatlarını da keskin bir şekilde yükseltiyor. Kuraklıktan etkilenen ABD'li çiftçiler, ektikleri 5 milyon hektar alanın yaklaşık yüzde 40'ından fazlasını kuraklık nedeniyle şimdiden terk etmişlerdir.
ABD Tarım Bakanlığı (USDA) geçen cuma günü yerli pamuk üretiminde geçen yıla göre yüzde 28 düşüş yaşanacağını tahmin etti. USDA, şiddetli bir kuraklık ve kayıtlara geçen en sıcak hava koşullarından bazılarının tarlaları kavurduğunu ve tarlaların terk edilmesine neden olduğunu kaydetti.
Sonuç olarak, petrol fiyatlarındaki istikrarsızlığın ve hasattaki aksamaların pamuk fiyatlarını arttırması bekleniyor. Bunun sadece çiftçiler üzerinde değil, pamuk üretiminin tüm yönleri üzerinde etkisi olabilir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
