Türkmenistan’ın batı bölgesinde yer alan Avaza Milli Turizm Bölgesi’nde tertip edilen Türkmenistan-Türkiye-Azerbaycan Üçlü Devlet Başkanları Birinci Zirvesi’nin ana gündem maddesi Avrupa’ya enerji sevkiyatı konusu oldu. Bu konunun sadece doğalgaz transferi ve doğalgazın ısıtma ya da fabrikalarda kullanılmasını kapsamadığının bilinmesi gerekiyor. Pek dile getirilmeyen ama önemli olan başka bir konu da doğalgazın tarım için taşıdgı önemidir. Bu konunun ilerleyen dönemlerde Avrupa’nın ana gündem maddelerinden biri olması bekleniyor.
Tüm canlılar ve bitkiler gelişmek için birçok elemente ihtiyaç duyar. Bu elementlerden hiç biri proteinleri ve dolayısıyla dokuları oluşturan nitrojenden daha önemli değildir. Hava çoğunlukla nitrojendir, ancak tarım, nitrojen ve hidrojenden yapılan amonyak gibi daha reaktif nitrojen bileşiklerine ihtiyaç duymaktadır.
Doğal gübrelerde de tarım için lazım olan elementler mevcuttur. Ancak tarım için sadece doğal gübreye güvenseydik, bu belki de en fazla 4 milyarlık bir nüfus için yeterli olurdu.
Dünya, çoğunlukla hidrojen için doğal gaz kullanarak yılda 170 milyon metrik tondan fazla amonyak üretiyor. Dogalgaz denizaşırı ülkelere kolayca sevk edilmediğinden, Avrupa’daki fiyat ABD fiyatından kat kat fazladır. Doğalgaz, gübre maliyetinin yaklaşık dörtte üçünü oluşturuyor, bu nedenle Avrupa’daki gübre fabrikaları iştemelerini ya azalttılar ya da tamamen durdurdularç. Böylece Kuzey Amerika’daki fabrikalar piyasaya arz sağladı. Avrupa’daki doğalgaz arzının yakın zamanda ortadan kalkması da pek olası görünmüyor.
ABD’li saf gübre üreticisi CF Industries Holdings, Avrupa’daki üretiminin bir kısmını durdurmasına rağmen, gelirini 2019’a göre yüzde 158 arttırmıştır. Hisse başına kazandırdığı ise yaklaşık dokuz kat artarak, 118 ABD dolarına ulaşmıştır.
Geçen yıl yaşanan kuraklık ve gübre arzında meydana gelen sıkıntılar tahıl üretimini azalttı. Bu üretimde yaşanan düşüş mısır, buğday gibi mahsullerin fiyatlarını arttırdı. Uzmanlar, bu sene çiftçilerin üretimi arttırmak için daha fazla gübreye ihtiyaç duyacaklarını ve bunun da gübre fiyatlarının artması ile sonuçlanacağını tahmin ediyorlar.
Gübre talebi mevsimseldir ve hacimler yılın sonlarında artar. Dünyanın en büyük menkul kıymetler yöneticilerinden biri olan Union de Banques Suisses (UBS) için gübre stoklarını yöneten uzman Joshua Spector, fiyatların önümüzdeki 3 ila 6 ay içerisinde daha da yükselmesini bekliyor. Uzman, CF Industries için yüzde 25, LSB Industries (LXU) için yüzde 27 ve Nutrien (NTR) adlı bir Kanada şirketi için yüzde 20 hisse senedi artışı öngörüyor.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
