Şirketler genellikle yeni bir ürün piyasaya sürmek, coğrafi tedariklerini genişletmek veya üretimi modernize etmek için ek finansmana ihtiyaç duyarlar. Fon toplamanın bir yolu da menkul kıymet ihraç etmek ve bir borsa aracılığıyla yatırımcı aramaktır. Borsalar menkul kıymet ticareti yapmak, yatırım fırsatlarını artırmak ve ihracatı artırmak için kurulmuştur.
Küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) bir bankadan kredi alabilirler. Ancak bazı durumlarda hisse senedi veya tahvil çıkarmak (ihraç etmek) daha uygundur.
Hisse senedi ihraç eden bir şirket, yatırımcılara şirketinde bir hisse sunar. Genellikle kârın bir parçası olan temettülere güvenebileceklerdir. Şirket yatırımcılara gelir garantisi vermez, ancak işinizin ortak sahibi olurlar ve gelişimini etkileme hakkına sahip olurlar.
Tahviller birer borç senetleridir. Bir şirket tahvil ihraç ederek yatırımcılardan borç para alır ve karşılığında onlara faiz ödemeyi taahhüt eder. Bu yöntemin avantajı, krediden farklı olarak, şirketin tahvil alıcılarına ne kadar ve ne sıklıkta ödeme yapmaya hazır olduğunu kendisinin belirlemesidir.
Aşkabat Menkul Kıymetler Borsası kurallarına uygun olarak menkul kıymet ihracı nasıl gerçekleştirilir?
Hisse senetleri 350 bin Türkmenistan Manatı’ndan ve 5 bin adetten az olmamak üzere ihraç edilebilir.
Tahviller için şartlar daha düşüktür. Tahvillerin toplam tutarı 35 bin Türkmenistan Manatı’ndan ve 100 adetten az olmamalıdır.
Menkul kıymet ihraç etmek isteyen bir şirket aşağıdaki kriterleri yerine getirmelidir:
- şirket yasal olarak kayıtlı olmalı ve en az bir yıldır faaliyet gösteriyor olmalıdır. Aynı zamanda, şirket iflas, tasfiye veya yeniden yapılanma sürecinde olmamalıdır;
- şirketin öz sermayesinin büyüklüğü 1.050.000 Türkmenistan Manatı’nda az olmamalıdır. Ciro ve karın artıyor olması tercih edilir ve eğer şirket kredi almışsa, bu kredilere ilişkin herhangi bir gecikme olmamalıdır;
- listeleme sırasında şirket açık tip bir anonim şirkete dönüştürülmelidir.
Mali ve kredi sisteminin ayrılmaz bir parçası olan menkul kıymetler piyasası, amacı yatırımcıların çıkarlarını yasadışı eylemlerden korumak olan devlet düzenlemesinin bir nesnesidir.
Menkul kıymetler piyasası, ihraççıların işlerini geliştirmek için ek fonlar çekmeleri ve yatırımcıların (gerçek ve tüzel kişiler) kişisel tasarruflarını veya serbest fonlarını korumaları ve çoğaltmaları için bir fırsattır. Aşkabat Menkul Kıymetler Borsası 2016 yılında kurulmuştur ve Türkmenistan’da sermaye piyasasının oluşumu için öncü bir kuruluş olarak faaliyet göstermektedir.
Bu yıl Mary-Deri-Aýakgap ve Lebapetönümleri şirketlerinin ihraç ettikleri toplam 16 milyon manatlık tahviller, Türkmenistan borsa tarihinde ilk kez yetkili kuruluş tarafından kayda alındı. Günümüzde bu tahvillerin plasmanına ilişkin aktif çalışmalar devam etmektedir.
Nedir Agabaev,
USAID'in Türkmenistan İş Ortamını Geliştirme Projesi (FGI) ve Aşkabat Borsası Menkul Kıymetler Piyasası Geliştirme Ulusal Uzmanı
