Dış ticaret, bir ülkenin sınırları ötesinde yapmış olduğu mal ve hizmet alım-satımına denir. Dış ticaret artık daha küresel bir dünyanın var olması nedeniyle yalnızca ele alındığı ülkenin bir ekonomik faaliyeti değil, ortak bir ekonomik çıkar için varlık göstermeye çalışan tüm ülkeleri etkileyen bir ekonomik politikadır.
Dış ticarette teslim ve alım işlemlerinde çeşitli terimler kullanılmaktadır. Bu terimleri Milletlerarası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce) belirlemektedir.
Türkmenistan borsasında işlem gören ve Business Türkmenistan sitesinde de yayınlanan borsa alım satımlarında bu dış ticaret terimleri kullanılmaktadır. Bu terimlerin her biri farklı olmasının nedeni ise alıcı ile satıcı arasında malların teslim alınması ve sorumluluğun nerede başladığını belirtmesidir.
Aşagıdakı terimler Türkmenistan'da satış işlemlerinde en çok kullanılan ilk üç terimdir.
TİCARİ İŞLETMEDE TESLİM / EX WORKS (EXW)
Ex Works, satıcının malları işletmesinde (fabrika,depo v.s.) alıcı emrine hazır tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği anlamındadır. Satıcı, aksi kararlaştırılmadıkça malın alıcı tarafından sağlanan bir araca yüklenmesinden ya da malların ihraç gümrüğünden geçirilmesinden sorumlu değildir. Alıcı bu noktadan itibaren varış yerine değin, malın taşınması ile ilgili tüm gider ve risklerin yükümlülüğünü taşır. Bu terim tüm satış şekilleri içinde satıcı için en az yükümlülüğü ihtiva eden bir satış şeklidir.
Bu teslim şeklinde sözleşmede belirtilen satış bedeline yalnızca ambalajlanmış mal bedeli dahildir. Yani teslim tarihinden itibaren her türlü nakliye, yükleme, boşaltma ve sigorta masrafları alıcı tarafından ödenmektedir.
TAŞIYICIYA TESLİM / FREE CARRIER (FCA)
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ihraç gümrüğünden geçirilerek, alıcı tarafından belirlenen taşıyıcıya, belirlenen yer ya da noktada teslimi ile son bulur.
Eğer alıcı tarafından kesin bir teslim yeri belirtilmemişse, satıcı taşıyanın malları teslim alacağı yer civarında bir yer belirleyebilir. Ticari uygulamalar taşıyıcı ile sözleşme yapılabilmesi için satışının yardımını gerektirirse (örneğin demiryolu ve hava taşımacılığında) satıcı riziko ve masraflar alıcıya ait olmak üzere hareket edebilir.
GEMİ BORDASINDA TESLİM / FREE ON BOARD (FOB)
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar gemi küpeştesini açtığı andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla ilgili tüm gider, yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından üstlenilir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
