Bağımsızlığından bu yana geçen otuz yılda Türkmenistan, Milli ekonomi kompleksinin sınırlı yöndeki bölümünü, dünya ekonomisine uygunlukta hızla büyüyen ve kendi kendine yetebilen bir ekonomi modeline başarıyla dönüştürdü. Günümüzde Türkmenistan, IMF ve Dünya Bankası verilerine göre bölgedeki birçok komşu ülke arasında başı çekerek, kişi başına düşen GSYİH miktarı bakımından dünyada ilk 100’e girmektedir. Bağımsızlık yıllarının başlarından itibaren, ekonominin istikrarlı kalkınmasının sağlanması sonucunda Türkmenistan’a 2012 yılında Dünya Bankası tarafından orta gelirden bir üst seviye ülke statüsü (Upper Middle Income Country Status) verildi.
Bağımsızlığın ilk adımlarında toplanan yüksek seviyeli kaynaklar sayesinde Türkmenistan, kaynak ekonomisinden sanayi-kaynak ekonomisine, çeşitlendirilmiş ekonomiye geçiş yapmak için, hammaddeye bağımlılığını azaltma amacıyla yatırım politikasını yoğun bir şekilde sürdürdü. Sonuçta sadece yabancı üreticilerin teknolojileri ve ekipmanları ile donatılmış işletmeler değil, aynı zamanda yeni sektörler oluştu. Yerel hammaddeden yararlanan tekstil endüstrisi, aslında yeni oluşturuldu. Aşkabat’ta bulunan Türkmenbaşı Tekstil Kompleksi, Orta Asya’nın en büyük tekstil kompleksidir. Kompleks 2000 yılında hizmete açıldı ve o dönemdeki maliyeti 116 milyon ABD dolarına tekabül etmişti.
Son yıllarda Türkmenistan, metalurji, madencilik, petrol, gaz ve kimya, gemi yapımı ve elektronik endüstrisi gibi Milli ekonomisinde yeni sektörler oluşturmaya yönelik ilk adımları attı. 2009'da Türkmenistan’ın ilk metal üretim tesisi Ovadandepe'de, 2017'de ise Türkmenistan’da ilk potasyum gübre tesisi olan Garlık Madencilik Tesisi hizmete girdi.
Petrol ve doğalgazın işlenmesi için büyük ölçekli projeler hayata geçirildi, onların arasında 2019 yazında devreye alınan birçok alanda eşsiz, endüstriyel ölçekte doğalgazı sıvı yakıta dönüştüren dünyadaki ilk GTL fabrikasının özellikle belirtilmesi gerekmektedir. Türkmenistan ekonomisinin genç sektörlerinden biri de elektronik endüstrisidir. Ülkede bilgisayarlar, akıllı TV'ler, akıllı telefonlar, monobloklar, yönlendiriciler, split klimalar, çeşitli LED lambalar üretilmektedir. Gelecek planları arasında sadece iç pazara değil, dış pazarlara da yönelik e-ürün yelpazesinin genişletilmesi yer alıyor.
Bağımsızlık yıllarında Türkmenistanlı girişimciler ülkenin inşaat, ticaret, tarım, hizmetler ve benzeri sektörlerinde piyasaya hakim olmaya başladılar. Bugün Türkmenistan’da çok sayıda özel hayvancılık kompleksi, tekstil ürünleri, ev ve bilgisayar ekipmanları, inşaat malzemeleri ve polimer ürünleri üreten işletme bulunmaktadır. Yerel girişimciler, zamanın gereklerine uygun olarak kullanılmış plastik, kağıt, polietilen, kauçuk, ahşap işleyerek, bunlardan çeşitli ürünlerin küçük ölçekli üretimini gerçekleştirmektedirler.
2021 yılında girişimciliğin daha fazla desteklenmesi ve teşvik edilmesi, devlete ait tesis ve işletmelerin özelleştirilmesi, anonim şirketlerin oluşturulması, özel sektörün ülke ekonomisindeki payının arttırılması, menkul kıymetler piyasasının geliştirilmesine yönelik temel önlemlerin alınması planlanıyor. Bu yıldaki görevleri belirleyen Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov: ‘’Biz piyasa ilişkileri ilkeleri temelinde, ekonomiyi yeniden inşa etmeye devam ediyoruz. Bu bağlamda, özel mülkiyet ve özel girişimciliğin rolünün geliştirilmesi, önlerindeki engel ve kısıtlamaların ortadan kaldırılması aracılığıyla, devletin Türkmenistan Milli ekonomisindeki payını azaltma yoluna girdik’’
Türkmenistan, iş girişimlerinin uygulanması için yeni yeni fırsatlar oluşturuluyor, iş yasası ve mali desteğin, vergi sisteminin iyileştirilmesi, iş adamlarının kaydedilmesi ve lisanslanması gibi faaliyetler kolaylaştırılıyor. Son yıllarda oluşan kamu-özel ortaklığı, Bağımsızlık dönemi ekonomisi için kalite açısından bir yeniliktir.
Ogulgözel Recepova
Bu makale ilk önce 10.06.2021 tarihindeTürkmenistan: Altın Asır e-gazetesinde yayımlandı
