Türkmenistan sadece hidrokarbon kaynakları bakımından değil, çeşitli maden kaynakları ve hidromineral hammadde rezervlerinde de dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Türkmenistan sodyum klorür, potasyum, sülfat ve magnezyum gibi çeşitli yeraltı mineral tuzlar bakımından da zengindir. BDT üye ülkelerindeki en büyük yedi potasyum tuzu yatağından ikisi Türkmenistan'da bulunuyor. Türkmenistan ayrıca Orta Asya'daki en büyük iyot-brom endüstriyel su rezervlerinden birine sahiptir. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, ileri teknolojiler ve bilimsel kazanımlar temelinde işlenmiş ürünlerin ihracatının arttırılması ve bu kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını gelecek açısından en önemli görevler olarak belirlemiştir.
1897'den beri glauber tuzunun (mirabilit) doğal tortul havzası olarak bilinen Garabogaz Körfezi, sodyum sülfat, bişofit (sulu bir magnezyum klorür mineral) ve diğer değerli mineral tuzların kaynağı ve eşsiz bir hidromineral hammadde deposu olmuştur. Bu yılın başlarında başlatılan Beş yıllık Kimya Bilimi ve Teknolojisinin Kapsamlı Gelişimi Devlet Programı’na uygunlukta, diğer alanlardan gelen mineral hammaddelerle birlikte, Türkmenistan’ın kimya endüstrisinin hızlı gelişimine büyük katkı sağlamaktadır.
Garabogazkarbamid (Garabogazüre) fabrikasının inşa edilmesi, Türkmenistan Milli ekonomisinin sanayileşmesine ve çeşitlenmesine katkıda bulunan doğal kaynakların etkin bir şekilde geliştirilmesinde atılan önemli adımlardan biri oldu. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Balkan vilayetine yaptığı ziyareti sırasında Garabogaz Körfezi'nin kimyasal rezervleri ve doğal özelliklerinin bilimsel açıdan kapsamlı ve derinlemesine incelenmesinin, Balkan vilayetinde ve Türkmenistan’ın diğer bölgelerinde modern işleme komplekslerinin oluşturulmasının önemli olduğunu vurguladı.
Türkmenistan’ın Lebap vilayetinde de çeşitli yeraltı mineralleri bulunmaktadır. Endüstriyel gelişim için test edilen ve hazırlanan kükürt, fosfat, kaya tuzu, alçının yanı sıra stronsiyum hammaddeleri olan selesti, polimetaller, kireçtaşı yatakları sadece kimya endüstrisinde değil, çeşitli inşaat malzemelerinin üretimi için de hammadde görevi görmektedir.
Türkmenistan'ın hidromineral hammaddeleri arasında lityum gibi değerli bir kaynak bulunmaktadır. Nadir bir element olarak kabul edilen lityum, dünyada büyük talep görüyor. Türkmenistanlı bilim adamlarına göre, bu kimyasalın Garaboğaz Körfezi'nin tuzlu sularında bol miktarda bulunmasının özellikle ilgi çekici olabilir. Lityum, modern ev aletleri başta olmak üzere yüksek teknoloji endüstrilerinde kullanılan lityum iyon pillerin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Lityum iyon piller, telefonlar, dizüstü bilgisayarlar, dijital kameralar, video kameralar ve elektrikli arabalar gibi teknik cihazlara takılan en yaygın pil türleridir.
Ağır ve elverişsiz kurşun pillerin yerini alabilecek lityum iyon piller, otomotiv endüstrisinde de kullanıma uygundur. Geleneksel pillerle karşılaştırıldığında, lityum iyon piller daha hızlı şarj olur, daha güçlü, daha hafif ve daha dayanıklıdır. Dünyada artan elektrikli araç sayısı göz önüne alındığında, bu pillere olan talep de artacaktır. Türkmenistan'da yerel hammaddeler kullanılarak lityum üretim sistemlerinin oluşturulması, sürdürülmesi ve uluslararası piyasalara tedarik edilmesi önemli ve gelecek vaat eden bir alandır.
Genel olarak, modern bilim ve teknolojinin kazanımları temelinde, Türkmenistan'ın en zengin hidrokarbon, mineral ve hidromineral hammadde rezervlerinin endüstriyel açıdan gelişimi, özellikle en umut verici sektörler olan petrol ve doğalgaz, kimya endüstrileri, elektronik sektörünün yanı sıra inşaat malzemelerinin üretimi Türkmenistan Milli ekonomisinin kapsamlı ve çeşitlendirilmiş bir yönde gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Ogulgözel Recepova
Bu makale ilk olarak 08.07.2021 tarihinde Türkmenistan: Altın Asır e-gazetesinde yayımlandı.
