Türkmenistan'ın devlet politikası ve diplomasisi, enerji ve su konularına büyük önem vermektedir. Türkmenistan, bölgede enerji güvenliğini ve verimli su kaynakları yönetimini sağlamaya yönelik komşu ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla yakın işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Türkmenistan’ın Orta Asya Bölgesel Çevre Merkezi (CAREC) tarafından yürütülen Avrupa Birliği’nin ''Su-Enerji-Gıda Bağlantısına (SEG Bağlantı) Dayalı Sektörler Arası Finansmanı Teşvik Etmeye Yönelik Orta Asya Diyaloğu'' projesine katılımı, bu tür işbirliğinin açık bir örneğidir. Bu proje, Avrupa Birliği (AB) ve Alman Federal Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Bakanlığı'nın (BMZ) mali desteğiyle dünyanın beş bölgesinde kapsamlı olarak uygulanan Bağlantı İlişkileri Programı’nın bir parçasıdır.
Orta Asya Bölgesel Bağlantı İlişkileri Programı’nın (2020-2023) ikinci aşamasında, Türkmenistan ve Özbekistan Teknik Çalışma Grubu aracılığıyla uygulanan küçük ölçekli ''Düyeboyun Su Barajı'' projesi öngörülmektedir. Grup, Türkmenistan ve Özbekistan’ın ilgili Bakanlıkları ve Dairelerinin yanı sıra Düyeboyun Su Barajı’nın yetkililerinden oluşmaktadır.
Proje, Amuderya’nın aşağı kesimlerindeki ülkeler için büyük önem taşıyan Düyeboyun Su Barajı’nın su havzasında siltleşme (tanecikli karasal kırıntılı malzemenin neden olduğu su kirliliği) probleminin çözülmesi için teknik ve yatırım fırsatlarının araştırılmasını hedeflemektedir. Baraj, Türkmenistan ve Özbekistan'ın yakın bölgelerine içme suyu ve elektrik, tahıl, pamuk, kavun ve diğer mahsullerin yanı sıra balık çiftliklerine gerekli kaynakların sağlanması için su hacmini mevsimsel değişkenlere göre düzenlemektedir.
Uzmanlar, projenin Türkmenistan ve Özbekistan arasındaki sınır ötesi su işbirliğini daha da güçlendireceğini ve genişleteceğini tahmin ediyorlar. Yenilikçi teknolojiler aracılığıyla tortuları temizleme ve bertaraf etme yöntemlerinin, iki ülkedeki tarımsal maliyetleri azaltarak, yerel sakinlere fayda sağlaması bekleniyor.
Orta Asya Bölgesel Çevre Merkezi'nin (CAREC) web sitesine göre proje, Şubat 2021-Aralık 2022 tarihleri arasında Özbekistan Su Yönetimi Bakanlığı ve Türkmenistan Devlet Su Yönetimi Komitesi’nin siyasi destekleri ile, ayrıca Orta Asya Su ve Enerji Projesi (CAWEP) kapsamında hayata geçirilmekte olan Orta Asya Su Sektörü Yenilikçi Çözümler Laboratuvarı Projesi’nin teknik desteği ile Düyeburun Sınır Ötesi Su Barajı’nda uygulanmaktadır. Proje, Dünya Bankası, Avrupa Birliği, İsviçre (SECO aracılığıyla) ve Birleşik Krallık (DFİD aracılığıyla) arasında, bölgesel düzeyde ve su kaynaklarından yararlanan ülkelerde su ve enerji güvenliğini iyileştirmek için gerekli koşulların oluşturulmasını amaçlayan bir ortaklıktır.
Temmuz ayında, uzman çalışma grubunun ikinci çevrimiçi toplantısı yapıldı. Toplantıda Düyeboyun Su Barajı projesinde son çeyrekte gerçekleştirilen çalışmaların sonuçları ele alındı. Çalışma grubu üyeleri, proje tesisi ve projenin uygulandığı yerlerin (Türkmenistan’ın Daşoguz vilayeti, Karakalpakistan Cumhuriyeti ve Özbekistan'ın Horezm Bölgesi) kapsamlı bir şekilde değerlendirmesini yaptılar. Ayrıca, Düyeboyun Su Barajı kanalının su havzasında uluslararası ve yerli uzmanlar tarafından geliştirilen tesiste, iklim değişikliği nedeni ile oluşabilecek riskleri ve su debisinin değerlendirilmesi gibi konuları görüştüler. Çalışma grubu üyeleri, yürütülen çalışmaların sonuçlarının projelerine yönelik öneri ve tavsiyelerini sundular ve 2021 yılı sonuna kadar olan çalışma planını onayladılar.
Ogulgözel Recepova
Bu makale ilk olarak 08.07.2021 tarihinde Türkmenistan: Altın Asır e-gazetesinde yayımlandı.
