Aşkabat’ta yapılan Türkmenistan-Kazakistan görüşmeleri, son altı ayda Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ile Orta Asya ülke Liderleri arasında yapılan ve bölgesel işbirliğinin pekiştirilmesinde kilit rolü bulunan görüşmelerin üzerini tamamladı. Bu yılın ağustos ayında Türkmenistan’ın Avaza Milli Turizm Bölgesi’nde Orta Asya Devlet Başkanları Zirvesi gerçekleştirildi. Zirve, Orta Asya'nın dünya sahnesinde önemli bir jeopolitik oyuncu olarak bölge geleceğine ilişkin genel görüşünü yeniden teyit etti ve tüm Orta Asya ülkelerinin işbirliğini teşvik etti. Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman, Özbekistan Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev, Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev ile yapılan görüşmelerde ticari, ekonomik, enerji, ulaşım, sanayi ve tarım alanları, iklim, çevre ve epidemiyolojik zorluklarla ortak mücadele, kültürel ve insani alanlarda ilişkilerin geliştirilmesi gibi özel stratejik işbirliği alanları masaya yatırıldı.
Görüşmelerin her biri karşılıklı saygı ve güven, uzun vadeli ortak hedef ve ilgi alanları farkındalığı, geleneksel işbirliğinin yeni alanlar ile zenginleştirilmesi ve yeni işbirliği alanlarının şeffaf bir şekilde değerlendirilmesi koşulları doğrultusunda gerçekleştirildi. Orta Asya ülkelerinin Liderleri, uzun vadeli çok yönlü ve yakın diyaloğun oluşturulmasında esas odak noktasını bölgesel ve küresel gündemdeki çabaların koordine edilmesi, muazzam işbirliği potansiyeli farkındalığı, ek potansiyellerden yararlanılması ve bölge açısından önemli konuların ortak çözülmesi konularına yönelttiler.
Üst düzeyde gerçekleşen Türkmenistan-Kazakistan görüşme sonuçları da bu durumu teyit etmektedir. Görüşme ortak hedeflere, yani Orta Asya’nın hızlı gelişimi ve halklarının sosyal yaşamları açısından cezbedici bir bölge konumuna gelmesinin yanı sıra ticari, ekonomik, ulaşım, haberleşme, kültürel ve insani alanlarındaki ilişki seviyesine olumlu katkı yaptı.
Kazakistan-Türkmenistan Devlet Sınırının Belirlenmesi ve Hazar Denizi’ndeki Balıkçılık Bölgeleri Bitişik Bölümlerin Ayrıştırılmasına İlişkin Anlaşma, Hükümetlerarası Sınır Anlaşması, iki ülke arasında kara ve deniz sınırlarının yasal açıdan tescil edilmesi gibi konular, görüşmede alınan olumlu sonuçlar arasında yer aldı. Bu belgeler, iki komşu ülke arasındaki herhangi bir anlaşmazlığın ortadan kaldırılması ve verimli işbirliğine kapı açan temel faktör olarak Devlet sınırlarının düzenlenmesi için genel kabul gören görüşler doğrultusunda imzalandı. Sınır bölgelerinde karşılıklı ticaret bölgeleri oluşturuluyor, özellikle Türkmenistan ile Kazakistan sınırında Türkmentelekom ile Jusan Mobil şirketi arasında Haberleşme Sistemlerine İlişkin Anlaşma kapsamında sınır kablo iletim hattının kurulması gibi yeni işbirliği alanları oluşturuluyor.
Ticari ve ekonomik alanlarda karşılıklı ticaret hacmini daha da arttırmaya yönelik tedbirlerin alınması ile ilgili de anlaşmaya varıldı. Türkmenistan’ın Kazakistanlı ortakları her yıl forum düzenleme, Kazakistan’ın Mangustau Oblastı’nda ve Türkmenistan’ın Balkan vilayetinde kargo araç terminali ve özel sınır ticaret bölgesini oluşturma teklifinde bulundular.
Akaryakıt, ulaşım ve lojistik alanlarında uzun vadeli Türkmenistan-Kazakistan arasındaki işbirliği, yeni öneriler ile daha da zenginleştirildi. Tarafların uluslararası piyasalara en çok enerji ihracatı yapan ülkeler olma potansiyellerinin açığa çıkarılması için Türkmenistan, doğalgaz ihracatını düzenleme olasılıkları ile ilgili teknik, organizasyonel ve diğer konuları görüşmeye hazır olduğunu bildirdi.
Kazakistan-Türkmenistan-İran demiryolu hattının tam kapasiteli kullanımının yanı sıra Aktau, Kurik ve Türkmenbaşı limanlarının geniş potansiyellerinden yararlanılması, karayolu ilişkilerin geliştirilmesi, Kazakistan’a giden yeni karayolununun açılması için Garabogaz Körfezi üzerinde köprü inşa edilmesi gibi konular, ulaşım ve lojistik alanlarının temel görevleri arasında bulunuyor. Geleneksel işbirliğinin yeni projeleri ile birlikte, havacılık alanı gibi gelecek vaat eden yeni işbirliği alanları değerlendirildi.
İki dost ülkenin Liderleri, tarım kompleksi, otomotiv, gıda ve hafif sanayi işletmelerinin üretimdeki işbirliği olasılıklarını ve diğer alanlarda ortak ekonomik projelerin hayata geçirilmesi fırsatlarını ele aldılar.
Üst düzey Türkmenistan-Kazakistan görüşmelerinde kültür ve insani, bilim ve teknoloji, spor ve turizm gibi alanlarda işbirliğinin geliştirilmesine özel önem verildi. İlgili Bakanlık ve Dairelerine, 2022 yılında Türkmenistan ile Kazakistan’ın Kültür ve Sinema Günlerinin düzenlenmesi talimatı verildi.
Görüşme sonunda iki ülkenin Liderleri tarafından imzalanan Ortak Bildiri kapsamında, taraflar üst düzey aktif ve yapıcı görüşmelerin daha sık yapılmasını dile getirerek, Kazakistan Devlet Başkanı’nın ilk Türkmenistan ziyaretinin büyük önem taşıdığını kaydettiler. Taraflar, ilişkilerin daha da geliştirilmesi yönünde çaba harcayacaklarını belirttiler.
Ogulgözel Recepova
Bu makale ilk başta 27.10.2021 tarihinde Türkmenistan: Altın Asır e-gazetesinde yayımlandı.
