Ülkelerin imalat kapasiteleri, zengin ülkeler ile yoksul ülkeleri ayıran tek şey olduğu genellikle kabul gören bir görüştür. Bu yüzden devletler imalat kapasitelerini arttırmak için politikalar ortaya koymaktadırlar. İmalat sanayisinde üretkenlik genellikle fazladır ve hizmet ve tarım sektörüne nazaran daha hızlı artmaktadır.
Ülkelerin kalkınma stratejilerinde uyguladıkları başlıca iki tane iktisadı politika mevcuttur. Bunların ilki, fikir babalığını Adam Smith’in yaptığı serbest ticaret politikalarını savunan liberal teori, ikincisi ise korumacılığı önceleyen iktisat teorisi diyebileceğimiz korumacı iktisadi teoridir.
Korumacılık genellikle ithal ikameci politikalarla kendini gösterir. İthal ikameci kalkınma modeli üretimde bebek sektörü dediğimiz yeni gelişmekte olan alanda daha çok kendini göstermektedir. Bu politika başarılı ve etkin bir şekilde kullanıldığında yerli üretimin zaman içericisinde gelişeceğini varsayar. İthal ikamecilik, toplam arz içinde ithalatın payını düşürerek yurt içi üretimin payını arttırmayı amaçlayan ekonomik gelişme ve sanayileşme stratejisidir. İthal edilmekte olan bir malın ya da mal gruplarının ithalatının kısıtlanarak, yurt içinde üretilmesine ithal ikamesi denir.
Günümüzde gelişmiş ülkeler de gelişmelerini korumacı politikalara borçludur. Uyguladığı korumacı politikalar sayesinde gelişmiş olan ülkeler gelişmeleri belli bir seviyeye geldikten sonra serbest ticaret politikalarına dönmekte ve imal ettiği mal ve hizmetleri engelsiz bir şekilde diğer ülkelere girmesini telkin etmektedir. Bu durum gelişmekte olan ülkeler tarafından eleştirilmekte ve liberal teoriye karşılık korumacı iktisat teorisini öne sürmektedirler.
İktisatçı Ha Joon Chang kendi ülkesi Güney Kore’den örnek vererek, Güney Kore’nin kalkınmasının ‘bebek endüstrilerinin’ korunmasına borçlu olduğunu belirtmektedir. Aynı şekilde Japonya’da ikinci dünya savaşından sonra, hükümet döviz üzerindeki kontrolü vasıtasıyla ithalat sıkı biçimde kontrol etmiş ve ihracat ise daha iyi teknolojilerin satın alınması (makine-teçhizat alımı veya teknoloji lisansı alımına yapılan ödemeler) için ihtiyaç duyulan dövizin temini bakımından desteklenmiştir.
Son 30 yılda, Türkmenistan ekonomisine yapılan büyük yatırımların hacmi yüzlerce kat artmış ve 200 milyar ABD dolarını aşmıştır. Bu büyük çaplı değişimin altında yatan nedenlerden birisi de ithal ikameci ve ihracata yönelik sanayilerin gelişiminin hızlandırılması, bu alanlarda yenilikçi bilişim teknolojilerin uygulanması için olumlu koşulların oluşmuş olmasıdır.
Türkmenistan küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin devlet tarafından desteklenmesi konusunda politika oluşturmaktadır. Bu nedenle de Türkmenistan Devlet Başkanı inşaat ve ithal ikame malların üretimine yönelik küçük, orta ve büyük ölçekli işletmeler oluşturma programlarının uygulama süreçlerini hızlandırma ve yerel düzeyde üretilebilecek malların yurt dışından ithalatını durdurma konusunda politika yürütülmesini istemiştir.
Yine aynı şekilde Türkmenistan Devlet Başkanı, ithal ikame malların üretimini arttırmaya yönelik programların hayata geçirilmesinin sıkı denetim altında tutulmasının ve bu programların uygulanmasıyla ilgili aylık raporlar hazırlanmasının gerekli olduğunu belirtmektedir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
