Türkmenistan'ın dış politika faaliyetleri her zaman tarafsızlık ilkesi çerçevesinde yürütülmüştür. Hatta bağımsızlığın ilk yıllarından itibaren tarafsızlık ilkesi Türkmenistan'ın dış siyasetinde güçlü bir şekilde benimsenmiştir. Bunun sonucunda Türkmenistan Milli çıkarlarını korumak için bir politik strateji geliştirilmiş ve Daimi Tarafsızlık Statüsü alana kadar yürüttüğü dış politika da bu statüsün elde edilmesine yönelik çabalardan oluşmaktadır.
Aşkabat’ı uluslararası işbirliğinin merkezi durumuna getiren Daimi Tarafsızlık Statüsü aynı zamanda Türkmenistan’ı jeopolitik olarak dikkate alınması gereken bir aktör, saygın ve güvenilir devlet konumuna getirmiştir. Bu durum devletlerarası ilişkilerde olduğu gibi, Türkmenistan'ı uluslararası örgütler nezdinde de saygın ve değerli bir aktör olarak görülmesini beraberinde getirmiştir.
Türkmenistan’ın daimi tarafsızlığını “teyit eden”, “pekiştirici” ve “teminat altına alan” adımlar, Aşkabat’ın izlediği politikanın tüm dünyada kabul ve destek gördüğünün göstergesidir. Bu kapsamda BM tarafından 2007 yılında Aşkabat’ta “BM Merkez Asya Önleyici Diplomasi Bölge Merkezi”nin açılma kararı, 2015 yılında “Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlığı” adıyla ikinci bir Kararnamenin imzalanması ve 2017 yılında 12 Aralık tarihinin “Uluslararası Tarafsızlık Günü” olarak kutlanması, Aşkabat’ın küresel bazda bir barış merkezi olacağına işaret etmektedir.
Türkmenistan Daimi Tarafsızlık Statüsü ile önemli kazanımlar elde etmiştir. Bu elde ettiği kazanımlar şu şekilde kısaca sıralanabilir:
- Daimi Tarafsızlık Statüsü’nün Türkmenistan’a sağladığı kazanımların en başında güvenlik ve istikrar gelmektedir. Asya’nın kalbi ve aklı olarak görülen Aşkabat, özellikle dünyada çatışmaların arttığı bir dönemde, insanlığa en yararlı ilacı; yani barışı sunmaktadır.
- Dolayısıyla ciddi manada bir silahlanmaya ihtiyaç duymamaktadır. Kaynaklarını ülkenin kalkınmasına yönlendirmiştir.
- Bir devlette barışın ve güvenliğin yabancı yatırımlar için en önemli unsur olması nedeniyle Daimi Tarafsızlık Statüsü sayesinde Türkmenistan'a yabancı yatırımların önemli ölçüde akması sağlanmıştır.
- İstediği zaman BM’ye üye ülkelerden ekonomik ve teknik yardım isteme hakkına kavuşmuştur.
- Özellikle bu geçiş sürecinde ülkeye ve topluma bir öz güven kazandırmada önemli bir psikolojik katkı sağlamıştır.
- Ülkeye bölgede belli bir prestij kazandırmıştır.
Ekonomik kazanım olarak Daimi Tarafsızlık Statüsü Türkmenistan’ı, yatımcılar için istikrarlı, öngörülebilir ve yatırım yapılabilir ülke olarak görülmesine ve yatırım yapılmasını saglamıştır. Siyasi olarak ise Türkmenistan BM’nin varlık nedeni olan güvenlik ve hedefi olan barışı sağlama konusunda BM’nin varlık nedeni ve hedeflediği politika ile birebir uyumlu politika yürütmektedir. Bu anlamda BM’nin politikalarını tamamlayıcı ve destekleyici mahiyette politikalar yürütmekte ve küresel barışın sağlanması için çaba sarf etmektedir.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
