Tedarik zincirleri son iki yıldır işletmelerin sadece maliyetleri düşürme fırsatından ziyade, işletmenin hayatta kalması, başarısı ve büyümesi için hayati olduğunu gösterdi. Günümüzde küresel tedarik zinciri küresel piyasalarda politikacılar ile birlikte şirket toplantılarının da en çok konuşulan konuların başında gelmektedir. Çünkü tedarik zinciri dediğimiz şey aslında hammaddeden paketlemeye, üretimden taşımaya, depolamadan son tüketiciye kadar olan tüm aşamaları kapsamaktadır. Bunların herhangi birisinde yaşanan aksaklık tüketici fiyatlarında değişime neden olmaktadır. Bu tedarik zincirinin en önemli ayağını da taşımacılık oluşturmaktadır.
Deniz taşımacılığı fiyatlarında yaşanan anı artış navlun fiyatlarını arttırıken, şirketler ve devletler fiyatları makul bir seviyeye getirmek için alternatif güzergah arayışına girdiler. Alternatif olarak uzak mesafeler için en uygun yöntem ise kuşkusuz demiryolu taşımacılığıdır.
Türkmenistan küresel ticaret yollarının, doğu-batı ve güney-kuzey yollarının kesiştiği noktadadır ve Asya ile Avrupa arasında stratejik bir geçiş yolu olarak ideal bir konuma sahiptir. Çin-Kırgızistan-Özbekistan-Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye-Avrupa rotasında 2021 yılında konteyner hacimleri iki kat arttı. Bu taşınan yüklerin büyük bir kısmı Türkmenistan üzerinden yapılmaktadır. Diğer bölge ülkelerinin de Türkmenistan koridorunu kullanarak bölgesel ticaret hacimlerini büyük ölçüde arttırdıkları görülmektedir.
Karayolu ve demiryolu taşımacılığında yaşanan artış Hazar Denizi taşımacılığını da etkiledi. Daha önceki kapasitenin yetersiz kalmasından dolayı da Hazar Deniz’nde bulunan Bakü-Türkmenbaşı koridoruna ek deniz kapasitesi eklenmektedir. Bugüne kadar bu güzergahın her iki yönüne de yaklaşık 17.500 TEU konteyner taşınmış durumdadır. Geçen sene Türkmenistan iki kuru yük gemisinin yapımı için Rusya ile mutabakata varmıştı. Gemileri Astrahan bölgesinde bulunan Güney Gemi İnşa ve Gemi Onarım Merkezi inşa edilmektedir. Gemi inşası için daha önce de yaklaşık 750 milyon ABD doları tutarında sipariş anlaşması yapılmıştı.
Tedarik zincirinin taşıma ayağında yaşanan sıkıntıları gidermek için Türkmenistan'ın ulaşım altyapısının kullanılması, Türkmenistan'ın altyapıya yönelik yatırımlarının doğru yerde kullanıldığını göstermektedir. Güvenli ve az maliyetli olmasından dolayı da Türkmenistan toprakları üzerinden taşınan transit kargo hacmi 2021 yılında 3,5 kat arttmıştır.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
