Lityum başta seramik, cam, alüminyum, yağ, eczacılık ve pil sektörleri olmak üzere birçok endüstride kullanım alanı bulunan madenlerden biridir. Yüksek enerji yoğunluğu, düşük kütle ve diğer çevresel ve performans özellikleri lityumun pil sektöründe taşınabilir elektronik cihazlardan araçlar için güç sağlayıcı olmasına kadar geniş bir aralıkta kullanımını sağlamaktadır.
Yapılan araştırmalara göre, dünya genelinde 86 milyon ton lityum rezervi bulunduğu tahmin ediliyor. Ama maden şirketleri halen yılda bunun ancak 82 bin tonunu işleyebiliyor. 2025 yılına kadar küresel lityum talebinin 550 bin tona ulaşması beklenmektedir. Dünya çapında elektrikli otomobil satışları 2021 yılı itibarıyla 5,6 milyon adete yaklaşmıştır. Ancak 2030’da elektrikli otomobil satışlarının 40 milyona ulaşması bekleniyor. Bu seviyede bir üretim için yaklaşık 3 milyon ton yüzde 99,9 oranında saf lityum gerekiyor. Bu rakama 2030’a kadar nasıl ulaşılacağı ise cevap bekleyen pek çok sorudan yalnızca biridir. Bu yüzden devletler ve şirketler yeni maden sahaları ve yeni üretim merkezlerinin devreye alarak, artan lityum ihtiyacının giderilmesini amaçlamaktadırlar.
Lityum madeni elektrikli arabaların geleceği ve günümüzde üretimleri için çok önemli bir elementtir. Örneğin akülü matkaplarda 60 gram, dizüstü bilgisayarlarda 40 gram, tabletlerde 30 gram ve cep telefonlarının pillerinde 1-3 gram lityum kullanılıyor. Hibrit otomobillerdeki pillerde lityum oranı 2 kilo seviyesinede iken, her Tesla Model S elektrikli otomobil, pil takımı için yaklaşık 63 kilo lityuma ihtiyaç duyar. Tesla Model S’in 90 kWh’lik pilinde ise kullanılan lityum miktarı 80 kilo seviyesine ulaşıyor.
Bu bakımdan Tesla, dünyanın bir numaralı lityum iyon pil tüketicisidir. Tesla'nın yılda yaklaşık 40 bin tondan fazla lityum hidroksit kullandığı tahmin ediliyor, ki bu da dünyanın toplam tüketiminin neredeyse yarısıdır. Tesla kendi arabaları için Tesla Gigafactory isiminde pil üretim fabrikası kurmuştur. Bu, dünyanın en büyük lityum pil fabrikasıdır. Buna bakarak aslında Tesla, bir otomobil şirketinden çok bir pil işi yapan şirket olarak tanımlanabilir.
Türkmenistan'ın lityum üretimi ve bunu dünya piyasaları ile buluşturması gelecekte bu alanda önemli bir pazar olmasını sağlayacaktır. Business Türkmenistan internet yayınında Ogulgözel Recepova imzasıyla ve yine Teknik bilimler Doktoru Allaberdi İlyasov’un imzasıyla yayınlanan makalelerde de belirtildiği gibi, Türkmenistan dünyada talebi en çok artan maddelerden birisi olan lityum madeni bakımında önemli bir oyuncu olma potansiyeli taşımaktadır.
Bu önemlidir, çünkü lityum madeni gelecekte en çok ihtiyaç duyulacak maddelerden birisidir ve kullanım alanının çeşitliliği bakımından zengin olması nedeniyle beyaz petrol olarak da anılmaktadır. Türkmenistan'da lityum üetimi ülkenin ekonomisine önemli katkılar sunacaktır. Türkmenistan’ın dünyadaki en büyük lityum üreticisi olması ve küresel piyasaya bu stratejik ürünü arz edebilmesi için gerekli tüm doğal, teknolojik ve beşeri kaynakları mevcuttur.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
