Tüketici elektroniğinden otomotiv ve rüzgar türbinlerine kadar modern ekonominin birçok alanında mikroişlemciler ve yarı iletkenler gereklidir. Bu nedenle, bulunabilirlikleri ve fiyat dalgalanmaları, ekonomik faaliyetin öngörülemezliğinin artmasında önemli bir faktördür. Pandemi sırasında başlayan devasa kıtlıklar döneminden sonra artık tam tersi bir durumla karşılaşabiliriz.
Salgının patlak vermesinden bu yana, küresel ekonomi mikroişlemci ve yarı iletken sıkıntısı ile mücadele etti. Bloomberg’in iddia ettiği gibi, çip endüstrisi artık bir aşırı üretim ve stok doldurma aşamasına girebilir.
Pandemi döneminde, insanların uzaktan çalışmada şekline geçmeleri, okulların uzaktan yapılması gibi nedenler kişisel bilgisayarlara olan talebi artırdı. Şimdi pandeminin etkisi azalırken, insanlar ofislere ve okullara dönüyorlar. Bu da insanların dizüstü bilgisayarlara eskisi gibi ihtiyaç duymadıkları anlamına geliyor.
Küresel COVİD-19 salgını büyük bir çip sıkıntısına zemin hazırladı. İş veya uzaktan eğitim için ihtiyaç duyulan ekipmanlara olan talebin artması ve entegre devre kullanan cihaz sayısının artması çip üreten fabrikaların üretim kapasitesini ciddi şekilde zorladı. Buna ek olarak, kuraklık ve aşırı sıcaklık gibi hava şartları da üretimin yavaşlamasını beraberinde getirdi.
Yarı iletken pazarındaki durum o kadar ciddi hale geldi ki, firmalar uygun parça eksikliği, uzun bekleme süreci veya yetersiz işleme kapasitesi nedeniyle birçok siparişi zamanında yerine getiremedi.
TSMC ve Intel gibi çip üretiminin en büyük oyuncuları, artan talebi karşılamak için daha fazla fabrika inşa etme planlarını devreye almışlardır. Bu inşa edilen fabrikaların faaliyete geçmeleri ise zaman alacaktır.
Uluslararası analitik şirket IDC’nin (International Data Corporation) uzmanları, durumun sadece iyileşmekle kalmayacağını, hatta bir kıtlığın tam tersi bir duruma ulaşabileceğini tahmin ediyor. Aşırı çip üretimi üreticiler için de istenilmeyen bir durumdur.
Yarı iletken pazarındaki durum kıtlıktan fazlalığa dönüştüğünde, yalnızca akıllı telefonlar, tabletler, dizüstü bilgisayarlar, akıllı ev cihazları ve bilgisayar bileşenleri gibi ürünlerin fiyatlarının gerilemesi muhtemeldir. Ekipman fazlalığı, fiyatların normale dönmesine neden olacak, hatta depolardaki stok birikiminden dolayı düşüşler bile olacaktır.
Bu, tüketiciler tarafından arzu edilen, ancak üreticiler ve satıcılar tarafından daha az arzu edilen bir durum olacaktır.
Arz fazlası riskiyle karşı karşıya kalan şirketler, pazar durumunu iyileştirme sürecini uzatacak olan çip üretimini arttırma konusunda temkinli olmayı planlıyorlar.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
