Demiryolu taşımacılığı, yerli ve sınır ötesi malların sorunsuz ve verimli taşınmasını sağlamadaki üstün rolü nedeniyle bir ülkenin ekonomik performansını desteklemede kritik bir öneme sahiptir. Pazardaki büyüme, artan navlun hacimleri, altyapı geliştirme ve sofistike teknolojinin benimsenmesi gibi nedenlerle büyüme trendini sürdürmektedir.
Pazar büyümesi, teknolojik ilerlemeler ve dünya ülkelerinin kirliliği azaltmak için demiryolu yük hacimlerini arttırma çabaları ile desteklenmektedir. Karayolu taşımacılığı birçok ülkede taşıma hacminin yarısından fazlasını oluştururken, artan trafik, emisyonlar ve maliyet hükümetleri demiryolu yük taşımacılığını tercih etmeye itmektedir.
Küresel demiryolu yük taşımacılığı pazarı, Avrupa ve Çin arasındaki artan demiryolu taşımacılığından da kazanç sağlamaktadır. Çin'deki yaklaşık 59 şehir, Avrupa genelinde yaklaşık 49 şehirle demiryolu taşımacılığı bağlantılarına sahiptir. Yeni teknolojilerin uygulanması, altyapının geliştirilmesi ve benzeri diğer faktörler, demiryolu taşımacılığının pazar büyümesinin ana nedenleridir.
Global Industry Analysts, Inc tarafindan yayınlanan Rail Freight Transportation - Global Market Trajectory & Analytics raporuna göre, 2022 yılında 169,8 milyar ABD doları olarak tahmin edilen küresel demiryolu yük taşımacılığı pazarının, analiz dönemi boyunca yüzde 4,3'lük yıllık bileşik büyüme oranı (CAGR) ile büyüyerek, 2026 yılına kadar 205,3 milyar ABD doları büyüklüğünde bir boyuta ulaşması bekleniyor. Böylece, açık denize çıkışı olmayan devletler için demiryolu taşımacılığının önemi daha da artmaktadır.
Son yıllarda Orta Asya'da demiryolu ile ticaretin oldukça etkili olduğu kanıtlanmıştır ve demiryolu taşımacılığına olan ilgi her yıl artmaktadır. Asya Kalkınma Bankası Uzmanı Zülfiya Karimova’ya göre, Orta Asya'dan geçen ekspres konteyner trenlerinin sayısı 2011'de 17 iken, 2021'de 15 bini aştı. Bu, siyasi irade, bölgesel işbirliği ve demiryolu reformu sayesinde başarıldı. Bölgedeki demiryolu taşımacılığı, diyalog ve sınır ötesi işbirliğine katkıda bulunurken, Çin Halk Cumhuriyeti ile Orta Asya arasındaki ticaret akışını kolaylaştırdı.
Demiryolu taşımacılığının yükseliş eğilimi talep arttıkça, yakıt maliyetleri yükseldikçe ve karbon ayak izini azaltmak tedarikçiler ve son tüketiciler için daha önemli bir husus haline geldikçe, büyük olasılıkla önümüzdeki on yıllarda da devam edecektir.
Gelecekteki düzenleyici tedbirler arasında Orta Asya demiryolları için ticari bir yönelimin teşvik edilmesi, finansal sürdürülebilirlik için sağlam bir temelin oluşturulması, hizmet güvenilirliğinin ve hızının iyileştirilmesi, demiryolu ağının ticareti destekleme performansını arttırmak için ilişkilerin daha da yoğunlaştırılması yer alıyor.
Nurmurat Mommayev,
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Adayı, İstanbul, Türkiye
