Azyk pudagy dünýä ykdysadyýetiniň möhüm bölegi hökmünde global jemi içerki önümiň 10 göterimini we global iş üpjünçiliginiň 40 göterimini emele getirýär. Dünýäde girdejileriň üýtgemegi, ilatyň köpelmegi we howanyň üýtgemegi ýaly faktorlar azyk üpjünçiliginde üýtgeşmeler döredýär.
Girdejiniň üýtgemegi:
Bütin dünýäde girdeji derejesiniň üýtgemegi azyk islegine we üpjünçiligine täsir edýär. Ösüp barýan ýurtlarda girdeji derejesiniň ýokarlanmagy sarp edijileriň islegleriniň üýtgemegine, şeýle hem düzüminde has köp belok bolan ýokary hilli iýmitlere islegiň ýokarlanmagyna getirýär. Bu ýagdaý et önümlerine bolan islegi artdyrýar we oba hojalygynda özgerişlere sebäp bolýar. Beýleki tarapdan, ösen hem-de ýokary girdejili ýurtlarda ýaramly, organiki iýmitlere bolan isleg we durnukly oba hojalygyna bolan gyzyklanma ýokarlanýar.
Ilatyň ösüşi:
Dünýä ilatynyň tiz artýan döwründe azyk önümçiligi bu artýan islegi kanagatlandyrmalydyr. Hasaplamalara görä, 2050-nji ýyla çenli dünýä ilaty 9 milliarda ýeter. Munuň üçin azyk önümçiliginiň has netijeli usullaryny durmuşa geçirmek zerur bolup durýar. Tehnologiki täzelikler, sanly ekerançylyk tejribesi, takyk ekerançylyk we oba hojalygynda dik ekerançylyk ýaly çözgütler öndürijiligi ýokarlandyrmakda we çäkli serişdeleri has netijeli ulanmakda möhüm orny eýeleýär.
Howanyň üýtgemegi:
Dünýädäki azyk üpjünçiligine iň uly täsir edýän ýagdaýlaryň biri hem howanyň üýtgemegidir. Howanyň üýtgemeginiň täsiri, ýagny temperaturanyň ýokarlanmagy, guraklyk, adatdan daşary howa hadysalary we ekerançylyk meýdanlarynyň eroziýasy oba hojalygynyň öndürijiligini peseldýär. Howanyň üýtgemegine garşy göreşmek üçin durnukly oba hojalygyny üpjün etmek, suwy tygşytlamak, ekologiki taýadan arassa ösümlik görnüşlerini ýetişdirmek, şeýle hem oba hojalygynyň gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerine esaslanýan usullaryny ulanmak möhümdir.
Netije:
Dünýädäki azyk üpjünçiligi girdejileriň üýtgemegi, ilatyň köpelmegi we howanyň üýtgemegi ýaly ýagdaýlaryň utgaşmasy sebäpli uly özgerişlikleri başdan geçirýär. Bu üýtgeşmeler oba hojalygynda innowasion çözgütleri we durnukly ekerançylyk tejribesini talap edýär. Tehnologiki ösüşler netijeliligi ýokarlandyrmak we çeşmelerden netijeli peýdalanmak üçin uly mümkinçilikleri hödürleýär. Şol bir wagtyň özünde, global hyzmatdaşlyk, syýasy özgertmeler we maýa goýumlary dünýädäki durnukly azyk üpjünçiliginiň geljegini kesgitleýär.
Nurmyrat Mommaýew,
Türkiýäniň Stambul şäherinde ýerleşýän Marmara uniwersitetiniň Syýasat ylymlary we halkara gatnaşyklar bölüminiň doktoranty
